Biznes va tadbirkorlik

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus  

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

umumiy daromad 

gross profit 

Общий доход 

umumiy daromad-bu firmaning mahsulot sotishdan tushgan tushumlari 

yig’indisi 

umumiy xarajat 

The total cost 

общая стоимость 

umumiy  xarajat-bu  firmaning  mahsulot  ishlab  chiqarishda 

foydalanadigan chiqimlarining bozor qiymati 

Ishlab chiqarish 

funksiyasi 

Production function 

Производственная 

функция 

Ishlab chiqarish funksiyasi-bu mahsulot ishlab chiqarish hajmi bilan 

resurslar o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi 

o’zgarmas xarajat 

 

fixed cost 

фиксированная 

стоимость 

o’zgarmas xarajat-ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga bog’liq 

bo’lmagan xarajat 

 

o'rtacha umumiy 

xarajat 

The average total cost 

Средняя общая 

стоимость 

o'rtacha umumiy xarajat-umumiy xarajat bo’lingan mahsulot miqdori 

o'rtacha o’zgarmas 

xarajat 

 

The average fixed cost 

Средняя 

фиксированная 

стоимость 

o'rtacha o’zgarmas xarajat-o’zgarmas xarajat bo’lingan mahsulot miqdori 

 

o'rtacha o’zgaruvchan 

xarajat 

 

The average variable 

cost 

Средние переменные 

издержки 

o'rtacha o’zgaruvchan xarajat-o’zgaruvchan  xarajat bo’lingan mahsulot 

miqdori 

 

chekli xarajat 

 

 

limited cost 

ограниченная 

стоимость 

chekli xarajat-ishlab chiqarish hajmini bir birlikka oshirish uchun qilingan 

xarajat 

 

o’zgaruvchan xarajat 

 

variable cost 

переменные затраты 

o’zgaruvchan xarajat-ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga bog’liq 

bo’lgan xarajat 

 

---

373 

 

11-mavzu: Raqobatlashgan bozordagi firmalar

 

GLOSSARIY 

 

Atamaning  o’zbek 

tilida nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus  

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Raqobatlashgan bozor 

 

competitive market 

конкурентный рынок 

Raqobatlashgan bozor-bu ko’p xaridor va sotuvchilar bir xil mahsulotni 

sotadigan bozor bo’lganligi sababli har bir xaridor va sotuvchilar narxni bir 

xilda ushlab turadilar 

 

O’rtacha daromad 

 

average income 

средний доход 

O’rtacha daromad-umumiy daromad bo’lingan mahsulot miqdori 

 

Chekli daromad 

 

limited income 

ограниченный доход 

Chekli daromad-qo’shimcha bir birlik mahsulot hisobiga umumiy 

daromadning o’zgargan qismi 

 

Firma 

firm 

фирма 

Firma  -jismoniy  yoki  yuridik  shaxs  sifatida  mahsulot  ishlab  chiqarish  va 

sotish bilan shug’ullanuvchi iqtisodiy sub’ekt 

Firmaning bozordagi 

strategik harakati 

strategic market 

стратегический рынок  Firmaning bozordagi strategik harakati -bunda firma o’zining harakatini 

raqobatlashuvchi firmaning harakatiga ko’ra ishlab chiqadi 

---

374 

 

12. Monopol bozorlarda firmaning qaror qabul qilishi 

GLOSSARIY 

ATAMANING O’ZBEK 

TILIDA NOMLANIShI  

ATAMANING 

INGLIZ TILIDA 

NOMLANIShI 

ATAMANING RUS 

TILIDA 

NOMLANIShI 

ATAMANING MA’NOSI 

Sof monopoliya 

absolute monopoly 

чистая монополия 

bitta sotuvchi va ko’p xaridorlar qatnashgan bozor, yoki o’rnini bosadigan 

tovar bo’lmagan tovarni sotadigan yagona sotuvchi bo’lgan bozor vaziyati, 

yoki tarmoqda yagona hukmron firma bo’lib, firmaning ishlab chiqarish va 

sotish chegarasi tarmoq chegarasiga teng bo’lgan bozor. Sof monopoliya va 

raqobatlashgan bozor bir-biriga teskari bozorlar hisoblanadi. 

monopoliya 

 

monopoly 

монополия 

yagona mahsulot ishlab chiqaruvchi va raqobatchilarsiz sotish demakdir 

tabiiy monopoliya 

 

natural monopoly 

естественная 

монополия 

Biror  turdagi  firma  monopol  bozorga  kirish  uchun  yetkazib  beradigan 

mahsulot  yoki  xizmatlaridagi  narxni  pastroq  qilib  belgilashi  bilan  jamiyat 

uchun foydali hisoblanadi. 

 

Narx diskriminatsiyasi 

Price 

discrimination 

ценовая 

дискриминация 

biznes amaliyoti bo`lib, 1ta mahsulotni 2 xil mijozga turli narxlarda sotish 

demakdir. 

Monopsoniya 

monopsony 

монопсония 

iqtisodiyot  o’sishi  mumkin  bo’lgan  tezlikdir.Potentsial  iqtisodiy 

o’sishni ta’minlovchi omillar bo’lib quyidagilar hisoblanadi: 

- resurslarning ko’payishi; 

 - samaradorlikni oshishi. 

 

---

375 

 

13-mavzu: MONOPOLISTIK RAQOBATLASHGAN BOZOR 

GLOSSARIY 

ATAMANING 

O’ZBEK TILIDA 

NOMLANIShI  

ATAMANING 

INGLIZ TILIDA 

NOMLANIShI 

ATAMANING 

RUS TILIDA 

NOMLANIShI 

ATAMANING MA’NOSI 

Sof monopoliya 

absolute monopoly  чистая 

монополия 

Sof monopoliya -bitta sotuvchi va ko’p xaridorlar qatnashgan bozor, yoki o’rnini bosadigan 

tovar bo’lmagan tovarni sotadigan  yagona sotuvchi  bo’lgan bozor  vaziyati,  yoki tarmoqda 

yagona  hukmron  firma  bo’lib,  firmaning  ishlab  chiqarish  va  sotish  chegarasi  tarmoq 

chegarasiga teng bo’lgan bozor. Sof monopoliya va raqobatlashgan bozor bir-biriga teskari 

bozorlar hisoblanadi. 

Oligopoliya 

oligopoly 

Олигополия 

Oligopoliya  -bu  bozor  tizimida  biror  bir  tovarni  sotishda  cheklangan  firmalar  hukmronlik 

qiladi. 

Monopsoniya 

monopsony 

монопсония 

Monopsoniya  -iqtisodiyot  o’sishi  mumkin  bo’lgan  tezlikdir.Potentsial  iqtisodiy  o’sishni 

ta’minlovchi omillar bo’lib quyidagilar hisoblanadi: 

- resurslarning ko’payishi; 

 - samaradorlikni oshishi.