Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

-
иқтисодиётни рақамлаштириш жараёнида иқтисодий хавфсизликни 
таъминлаш юзасидан тегишли чора тадбирларни амалга ошириш; 
-
интернет тармоғининг узлуксизлигини таъминлашда электр энергетика 
таъминоти узлуксизлигини таъминлаш, альтернатив энергия манбаларидан 
фойдаланиш имкониятларини яратиш, шунингдек, арзон энергия манбаларидан 
фойдаланишни рағбатлантириш воситаларидан фойдаланиш; 
-
иқтисодиётнинг турли тармоқларини рақамлаштириш жараёнида юқори 
квалификацияга эга бўлган мутахассисларни кадрлар бозарига етказиб берувчи 
таълимнинг узлуксиз такомиллашиб борувчи махсус рақамлаштирилган 
платформасини ташкил этиш бўйича ҳуқуқий иқтисодий чора тадбирларни ишлаб 
чиқиш; 
- 
мамлакатимиз миқёсида фаолият юритаётган алоқа операторлари томонидан 
кўрсатилаётган интернет хизматлари пакетларининг доимий мониторингини 
амалга ошириш ҳамда таклиф этилаётган интернет пакетлари таннархини 
пасайтириб бориш юзасидан алоқа компаниялари фаолияти назоратини 
кучайтириш юзасидан чора тадбирларни амалга ошириш мақсадга мувофиқдир. 
 
РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТДА РАҚАМЛАРГА БИР НАЗАР 
 
Мустафақулов Я.Б. – ТДПУ катта ўқитувчиси 
 
Бугунги кунда мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотлар самарасини 
янада ошириш, давлат ва жамиятнинг ҳар томонлама ва жадал ривожлантириш 
учун шарт шароитлар яратиш, мамлакатимизни модернизация қилиш бўйича 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон 
Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси 
тўғрисида”ги Фармонида белгиланган: экспортга мўлжалланган маҳсулот ва 
материаллар ишлаб чиқариш учун замонавий технологияларни жорий этиш, 
транспорт-логистика инфратузилмасини, тадбиркорликни ривожлантириш, 
ҳамда хорижий инвесторлар учун инвестициявий жозибадорликни ошириш, 
солиқ маъмурчилигини яхшилаш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш 
инновацион фаолиятни янада ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эга бўлади. 

---

763 
Иқтисодиётни модернизациялаш, аввало, мамлакатнинг ишлаб чиқариш 
кучларини фан-техника ютуқлари асосида такомиллаштириш, саноатнинг 
технологик даражасини тубдан ошириш, иқтисодиётнинг анъанавий 
тармоқларини технологик жиҳатдан қайта қуроллантириш орқали уларнинг 
инновацион фаоллигини ошириш билан боғлиқ жараён ҳисобланади. 
Инновацион фаоллик ва ишлаб чиқариш корхоналарининг технологик даражаси 
ўзаро боғлиқ бўлганлиги сабабли, уларни алоҳида кўриб чиқиш мумкин эмас. 
Технологик жиҳатдан қолоқ иқтисодиёт инновацион фаолликни қабул қила 
олмайди. Шунинг учун ўтиш иқтисодиёти мамлакатларида ишлаб чиқариш 
тармоқларининг технологик даражасини тубдан оширмай туриб, миллий 
иқтисодиётнинг инновацион ривожланишини таъминлаб бўлмайди.
Ушбу муаммони амалиётда юқори самарадорликни намойиш этаётган 
ривожланган мамлакатларнинг замонавий технологияларини самарали 
ўзлаштириш орқали ҳал этиш мумкин. Бунинг учун инвестициявий муҳитни 
яхшилаш орқали мамлакатимиз иқтисодиёти тармоқлари ва ҳудудларига 2017-
2021 йилларда умумий қиймати 45 миллиардга яқин АҚШ доллари миқдоридаги 
салкам 700 га яқин инвестиция лойиҳасини назарда тутувчи тармоқ 
дастурларини рўёбга чиқариш режалаштирилмоқда. Натижада, кейинги 
йилларда саноат маҳсулотини ишлаб чиқариш икки баравар, унинг ялпи ички 
маҳсулотдаги улуши 34,8 фоиздан 37 фоизгача, қайта ишлаш тармоғи улуши 82 
фоиздан 88 фоизгача ошади. Булар албатта ишлаб чиқариш корхоналаримизнинг 
инновацион фаоллигини ошириш орқали инновацион фаолиятни янада 
ривожлантириш учун муҳим омил бўлиб хизмат қилади.
Мамлакатнинг инновацион тараққиёти унинг миллий инновация 
тизимининг шаклланишига ва ривожланишига боғлиқдир. Инвестиция сиёсати 
микро, макро, тармоқ, минтақа, халқаро даражаларда амалга оширилади. шу 
жиҳатдан уни амалга ошириш ўзига хос хусусиятларга эга. Бироқ, турли 
даражаларда амалга ошириладиган инвестиция сиёсатининг ядроси давлат 
инвестиция сиёсати ҳисобланади. Унинг йўналишлари тармоқ, ҳудуд, халқаро 
интеграция ва ташқи сиёсатнинг ривожланишига таъсир кўрсатиш кучига эга. 
Давлат томонидан олиб бориладиган инвестиция сиёсатининг иқтисодиётнинг, 
унинг тармоқлари ва ҳудудлари кесимида, диверсификация, модернизация ва 
халқаро интеграциясига фаол йўналтирилганлиги макроиқтисодий барқарорлик 
ва ижтимоий фаровонликнинг муҳим шартидир. “Бугун биз шиддат билан 
ўзгариб бораётган замонда яшамоқдамиз. Дунё миқёсида манфаатлар кураши, 
рақобат тобора авж олиб, халқаро вазият кескинлашиб бормоқда”. Бу эса 
Ўзбекистоннинг халқаро ҳамжамиятда ўз ўрнига эга бўлиши ва уни янада 
юксалтириб бориши осон бўлмаслигини, бунга, албатта, вақт, аниқ мақсадли 
ўрта ва узоқ муддатли ислоҳотлар ҳамда инвестициялар талаб этилади. 
Иқтисодиётда амалга оширилаётган ҳар қандай инвестициялар қандай 
қўшимча қиймат, иқтисодий самара келтиришидан қатъий назар, уларнинг 
барчаси ижтимоий манфаатлар учун хизмат қилади. Зеро, инвестицияларни 
амалга оширувчи ҳам, унинг натижасига манфаатини боғловчи ҳам инсон 
ҳисобланади. шундай экан, мамлакатда амалга оширилаётган фаол инвестиция 
сиёсати, ўз навбатида, ижтимоий самара ва фаровонликни оширишга олиб 

---

764 
келади. шу сабабдан фаол инвестиция сиёсатини изчил давом эттириш 
Ўзбекистоннинг дунё миқёсидаги аҳоли фаровонлиги кўрсаткичи ва инсон 
тараққиёти индексининг ҳам яхшиланишида муҳим аҳамият касб этади. Шуниси 
қувонарлики, 2018 йилда йигирмага яқин давлатлараро расмий ташрифлар 
амалга оширилиб, бунинг натижасида 50 миллиард доллардан ортиқ маблағлар 
асосида мингдан ортиқ лойиҳа бўйича келишувларга эришилди. Жаҳон банки, 
европа тикланиш ва тараққиёт банки, Ислом ва осиё тараққиёт банклари, бошқа 
халқаро молия институтлари билан ҳамкорликдаги инвестициялар ҳажми салкам 
тўққиз миллиард долларни ташкил этди.
Бугунги кунда юртимизда, чет эл инвестициялари ҳисобидан қиймати 25 
миллиард долларга яқин маблағлар ҳисобига салкам беш юзга яқин лойиҳалар 
амалга оширилмоқда. Ўтган 2017 йилда эса 20 дан ортиқ олий даражадаги 
ташрифлар амалга оширилиб, 65 га яқин давлат ва халқаро ташкилотлар 
раҳбарлари ва вакиллари билан учрашувлар ўтказилди. натижада 425 га яқин 
битим ва келишувларга эришилган ҳолда, 58 миллиард АҚШ долларидан ортиқ 
ҳажмдаги савдо ва сармоявий шартномалар имзоланди. Давлатимиз томонидан 
олиб борилган фаол инвестиция сиёсати натижасида эса сўнгги 20 йилдан ортиқ 
вақт ичида Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётига ислоҳ қилинган тўғридан-
тўғри хорижий инвестициялар ва кафолатланмаган кредитлар ҳажми қарийб 26 
миллиард АҚШ долларини ташкил этган ва унинг 12 миллиардга яқин АҚШ 
доллари сўнгги беш йил ичида жалб қилинган. Сўнгги беш йил ичида тўғридан-
тўғри хорижий инвестициялар, асосан, нефть-газ соҳасига жалб этилган (салкам 
75 фоиз), ахборот технологиялари ва коммуникация соҳасига 7 фоиз, 
электроэнергетика соҳасига 3 фоиз, енгил ва тўқимачилик соҳасида 1,5 фоиз 
атрофида ва автомобиль соҳасига 0,2 фоиз инвестиция жалб қилинган, дейилади 
Инвестициялар бўйича давлат қўмитасининг эксперт ва илмий доиралар 
вакиллари билан ҳамкорликда ишлаб чиққан “Инвестициялар ва инвестиция 
фаолияти тўғрисидаги қонун” концепциясида. Бу эса иқтисодиётга жалб 
этилаётган хорижий инвестицияларни диверсификациялашга кучли эҳтиёж 
мавжудлигини намоён этади. Ўзбекистон ва унинг ҳудудлари иқтисодиётини 
ривожлантиришга, хорижий инвестициялардан мақсадли фойдаланиш бўйича 
дастурий чора-тадбирлар амалга оширилишига катта эътибор қаратилмоқда.
Бугунги кунда юртимизда, чет эл инвестициялари ҳисобидан қиймати 23 
миллиард долларлик 456 та лойиҳа амалга оширилмоқда27. Хорижий 
инвестицияларни Ўзбекистон ҳудудларига жалб этишда Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг Валюта сиёсатини либераллаштириш бўйича 
2017 йил 5 сентябрдаги фармони ўз самарасини беришни бошлади.
Жаҳоннинг ривожланган мамлакатлари амалиётида иқтисодиётни барқарор 
ривожлантиришнинг самарали усулларидан бири сифатида тадбиркорликни 
изчил ривожлантириш тажрибаси ўзининг ижобий самарасини кўрсатмоқда. 
Агар ривожланган мамлакатларда кичик ва ўрта бизнеснинг ялпи ички маҳсулот 
(ЯИМ)даги улуши 52-57 фоизни ташкил этаётган бўлса, Ўзбекистонда амалга 
оширилган тизимли ислоҳотлар натижасида ЯИМда кичик бизнес ва хусусий 
тадбиркорликнинг улуши 57,8 фоизни ташкил этмоқда. Жаҳон банки “Doing 
Business-2019” (Бизнес юритиш)” рейтингига кўра Ўзбекистон 2012-2018 

---

765 
йилларда 90 поғонага кўтарилиб, 166-ўриндан 76-ўринга кўтарилди. 
Тадбиркорлик фаолияти учун ишбилармонлик муҳитини яхшилаш соҳасида энг 
яхши натижаларга эришган дунёдаги ўнта давлат қаторидан жой олди.
Чет эллик ҳамкорлар билан сиёсий-дипломатик соҳадаги ҳамкорликни 
ривожлантиришга доир “Йўл хариталари”ни ишлаб чиқилганлиги ва Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон 
Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси 
тўғрисидаги” 
ПФ4947-сонли 
фармонларидаги 
устувор 
вазифаларнинг 
бажарилиши, мамлакат ижтимоий ҳаётини тартибга солишнинг меъёрий–
ҳуқуқий асосларининг фундаментал пойдеворининг ётқизилиши, қулай 
ишбилармонлик 
муҳитининг 
яратилиши, 
ҳудудлар 
иқтисодиётига 
инвестицияларнинг кенг жалб қилиниши - яқин истиқболда мамлакатимиз 
аҳолисининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётида, турмуш даражаси ва яшаш шароити 
яхшиланишида муҳим манба бўлиб қолади.
Хотима сифатида шуни айтиш мумкинки, бугунги рақамли иқтисодиёт 
даврида рақамларга жиддий назар солсак, биз қилинаётган ишлар ва уларнинг 
ижобий натижаларига гувоҳ бўламиз, албатта бу қувонарли ҳолат. Лекин, 
иқтисодий фаолликни бир дақиқа ҳам тўхтатишга ҳаққимиз йўқ. Биз ўз 
олдимизга буюк мақсадлар қўйган эканмиз, шунга муносиб фаолият олиб 
боришимиз керак. Бу фикр ва мулоҳазаларимизни амалга ошириш учун эса, 
бизга барча имконият ва шароитлар мужассамдир.