Biznes huquqi fanining asosiy predmenti va vazifalari
Huquq subyekti tushunchasi va biznes huquqi subyektlari.
Huquq subyekti tushunchasi va biznes huquqi subyektlari.
Biznes huquqi subyektlarining turlari va tasnifi.
Biznes huquqi subyektlarini davlat roʻyxatidan oʻtkazish.
Biznes huquqi subyektlarining huquqiy holati.
REJA
1.Huquq subyekti tushunchasi va biznes huquqi subyektlari
Biznes huquqining subyekti – bu biznes faoliyatini amalga oshiruvchi, oʻzining mulkiga, biznes huquq va majburiyatlariga ega boʻlgan, oʻz faoliyati yuzasidan mustaqil daʼvogar va javobgar boʻla oladigan va oʻzining huquqlarini himoya qilish uchun sudga murojaat qila oladigan (yuridik shaxs maqomini olgan) korxonalar va ularning tuzilmalari hamda yakka tadbirkor maqomiga ega boʻlgan fuqarolardir.
Biznes huquqining subyektlari tushunchasidagi oʻziga xos belgilar quyidagilar:
Biznes huquqi subyektining oʻz mol-mulkiga ega boʻlishi. Oʻz mol-mulkiga ega boʻlishning huquqiy shakli – mulk huquqidir. Baʼzi xoʻjalik yurituvchi subyektlar (masalan, unitar korxonalar, davlat korxonalari) oʻz mol-mulkiga ega boʻlmasdan ashyoviy huquq asosida (xoʻjalik yuritish, operativ boshqarish huquqi) oʻziga biriktirib qoʻyilgan mol-mulkka ega boʻlishlari mumkin.
Biznes huquqi subyektlarining davlat roʻyxatidan oʻtishi ham- da qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda muayyan faoliyat turi bilan shugʻullanishlari uchun ruxsatnomaga (litsenziyaga) ega boʻlishi.
2.Biznes huquqi subyektlarining turlari va tasnifi
Biznes huquqi subyektlarining turlari va tasnifi. Biznes hu- quqining subyektlari orasida korxona muhim oʻrin tutadi. U oʻz faoliyatini mustaqil tashkillashtiradi va xom ashyo resurslari hamda materiallarning mavjudligi hamda ishlab chiqarilayotgan tovarga (ishga, xizmatga) boʻlgan talablarni hisobga olib, oʻz istiqbolini mus- taqil belgilaydi. Shu bilan birga u davlat ehtiyojlari uchun shartnoma asosida tovar (ish, xizmat) yetkazib beradi. Yuqorida aytilganidek, ichki xoʻjalik majburiyatlari bevosita ishlab chiqarish doirasida vujudga keladi. Bunday munosabatlar korxonalar va boshqa xoʻjalik subyektlari ichida paydo boʻladi. Korxonaning ichki boʻlinmalari va tuzilmalari bunday munosabatlarning ishtirokchilari hisoblanadilar.
Yuridik shaxs tashkil etmasdan biznes faoliyatini amalga oshiruvchi yakka tartibdagi tadbirkor oʻziga tegishli boʻlgan mol-mulk negizida, shuningdek mol- mulkka egalik qilish va foydalanishga yoʻl qoʻyadigan oʻzga ashyoviy huquq orqali mustaqil ravishda (oʻz faoliyatida xodimlarni yollash huquqi bilan) amalga oshiradi. Yuridik shaxs tashkil etmasdan biznes faoliyatini amalga oshirish (davlat roʻyxatidan oʻtishi) uchun shaxs 18 yoshga toʻlgan boʻlishi lozim.
Yuridik shaxs tashkil etmasdan biznes faoliyatini amalga oshiruvchi yakka tartibdagi tadbirkor oʻziga tegishli boʻlgan mol-mulk negizida, shuningdek mol- mulkka egalik qilish va foydalanishga yoʻl qoʻyadigan oʻzga ashyoviy huquq orqali mustaqil ravishda (oʻz faoliyatida xodimlarni yollash huquqi bilan) amalga oshiradi. Yuridik shaxs tashkil etmasdan biznes faoliyatini amalga oshirish (davlat roʻyxatidan oʻtishi) uchun shaxs 18 yoshga toʻlgan boʻlishi lozim.
3.Biznes huquqi subyektlarini davlat roʻyxatidan oʻtkazish
2003-yildan tadbirkorlik subyektlarini davlat roʻyxatidan oʻtkazish bilan bir paytda biznes faoliyati bilan shugʻullanish uchun ruxsat beruvchi hujjatlarni rasmiylashtirish tizimi yoʻlga qoʻyildi. 2006-yilda roʻyxatdan oʻtkazishning xabardor qilish tartibi joriy etildi.
Biznes subyektlarini davlat roʻyxatidan oʻtkazishdan maqsad nima?
Maqsad quyidagilardan iborat:
-xoʻjalik munosabatida alohida shaxs faoliyat koʻrsatayotgan- ligining qonuniyligini tasdiqlash;
-biznes subyektlarini hisobga olish;
-biznes subyektlari reyestrini yuritish;
-biznes subyektlarining huquqiy, mulkiy va tashkiliy holati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni jamlash
4. Biznes huquqi subyektlarining huquqiy holati
Biznesni erkin taraqqiy ettirish va uning samarali rivojlanishini taʼminlash uchun yaratiladigan huquqiy asoslarning debochasini Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi tashkil etadi.
“53-modda. Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan Oʻzbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi. Davlat isteʼmolchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, biznes va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini kafolatlaydi
“53-modda. Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan Oʻzbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi. Davlat isteʼmolchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, biznes va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini kafolatlaydi
