Qishloq xo'jaligining holati haqida:
bizning ko'pchilik er egalari kabi narsalarni boshqarish mumkin emas. "Nizom"dan o'n ikki yil o'tdi, lekin ko'pchilik uchun iqtisodiy tizim o'zgarishsiz qolmoqda; dehqonlar munosib hosil olishi bilanoq eski usulda, narxi yo‘q va hech kim sotib olmaydigan javdar ekadi; biz juda yomon tug'ilgan jo'xori; dehqonlarni otlari va asbob-uskunalari bilan yollagan holda dalalarni eski usulda qayta ishlash; o'sha yomon o'tloqlar o'rib olinadi, mollar go'ng uchun, ular aytganidek, yomon oziqlanadi va sigirlarni bahorda boqish kerak bo'lmasa, mollar yaxshi saqlanadi. Xo‘jalik tuzumi o‘zgarmagan, hamma narsa “Nizomlar”gacha bo‘lganidek, krepostnoylik davridagidek eskicha olib borilmoqda, birgina farqi shudgorlash yarmidan ko‘proqqa qisqartirilgan, yerga ishlov berish olib borilgan. avvalgidan ham yomonroq, em-xashak miqdori kamaydi, chunki o'tloqlar tozalanmagan, quritilmagan va o'smagan; chorvachilik butunlay tanazzulga yuz tutdi. Birinchi yili tevarak-atrofdagi xo‘jaliklarning ahvoli bilan tanishganimda, “bunday ishlarni boshqarib bo‘lmaydi” degan fikr menga yanada oydinlashdi, chunki ko‘rdimki, ko‘pchilik fermer xo‘jaliklari allaqachon to‘liq tartibsizlikka tushib qolgan edi. 12 yil davomida ko'plab fermer xo'jaliklari butunlay qarovsiz qoldi va uy egalarining aksariyati o'z mulklarini tashlab, ishlash uchun qochib ketishdi. Darhaqiqat, okrug bo'ylab yurib, hamma joyda vayronagarchilik va vayronagarchilikni ko'rib, bu erda urush bo'lgan, dushman bosqinchisi, deb o'ylash mumkin edi, agar bu vayronagarchilik zo'ravonlik emas, balki asta-sekin, hamma narsa o'z-o'zidan qulab tushishi aniq bo'lmasa, ochlikdan yo'qoladi. Serflik davrida biz iqtisodiy jihatdan hech narsa qila olmadik va shuning uchun krepostnoylikdan juda oz narsa qoldi.
“Nizom”dan o‘n yetti yil o‘tdi, yer egalarining xo‘jaligi umuman o‘zgarmadi, aksincha, yildan-yilga pasayib, tomorqalarning hosildorligi tobora pasayib, yerlar borgan sari o‘smoqda. . Na sotib olish guvohnomalari, na temir yo'llar qurilishi, na egalari so'nggi paytlarda katta miqdordagi pulni tanlagan o'rmonlarning narxining oshishi, na mulkni garovga olish uchun banklardan pul olish imkoniyati, na mulkning qulashi. dehqonlar uchun juda foydali bo'lgan kredit rubli, yer egalari xo'jaliklarining oyoqqa turishiga hech narsa yordam bermadi. Pul iqtisod uchun izsiz o'tdi.
Qadimgi yer egalari tizimi “Nizom”dan keyin quloq tizimi bilan almashtirildi, lekin bu tizim vaqtinchalik mavjud boʻlishi mumkin, u barqarorlikka ega emas va qulab, boshqa, barqaror shaklga oʻtishi kerak. Agar dehqonlar bu kurashda yiqilib, yersiz bo‘lib qolsalar, o‘z qo‘liga aylanib qolgan bo‘lsalar, dehqon mehnatkashlarining qandaydir barqaror shakli vujudga kelishi mumkin edi, lekin bu sodir bo‘lmadi – aksincha, yer egalarining xo‘jaliklari tanazzulga yuz tutmoqda. Yildan yilga xo‘jalik yopilib, chorva mollari nobud bo‘lmoqda, yerlar qisqa muddatli ijaraga, shudgorlash, zig‘ir va non ekish uchun ijaraga berilmoqda. Pomeshchik iqtisodiyoti pasayib ketdi, dehqonchilik paydo bo'lmadi, lekin shunchaki talon-taroj qilinmoqda - o'rmonlar kesiladi, erlar haydaladi, hamma qo'lidan kelganini tortib oladi va yuguradi. Hozirda hech qanday texnik takomillashtirish iqtisodiyotimizga yordam bera olmaydi. Har xil qishloq xo'jaligi maktablarini ishga tushiring, har xil xorijiy qoramollarni, har qanday mashinalarni yuboring, hech narsa yordam bermaydi, chunki poydevor yo'q. Hech bo‘lmaganda, men, mulkdor sifatida, yer fermerlar qo‘liga o‘tmaguncha, iqtisodiyotimizni yaxshilash imkoniyatini ko‘rmayapman. Buni endi hamma tushuna boshlaganga o‘xshaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |