Biz taxlil qilayotgan 6-sinif darslik geografiya kitobi va alasi

64-Mavzu: Markaziy Osiyo
Markaziy Osiyo tabiiy geografik o‘lkasi Osiyoning markaziy qismini egallaydi. Bu o‘lkada Xitoy va Mongoliya hududidagi tog‘ va cho‘llar joylashgan. O‘lkaning markaziy va janubiy qismidan Yer po‘stining faol Alp-Himolay seysmik mintaqasi o‘tadi. O‘lkada keksa, lekin yoshargan tog‘lar bilan birga eng yosh tog‘lar ham bor. Relyefi. Markaziy Osiyo o‘lkasining relyefida, asosan, tog‘, tog‘lik, tog‘ oralig‘idagi botiqlar va baland tekisliklar uchraydi. Tibet tog‘ligi, Qoraqurum, Sharqiy Tyanshan yoki Xitoy Tyanshani, Oltoy (Mongoliya Oltoyi), Kunlun tog‘lari, Taklamakon botig‘i, Gobi cho‘li joylashgan baland tekislik o‘lka relyefining asosiy shakllari hisoblanadi. O‘lkaning eng baland joyi (8611 m) Qoraqurum tizmasidagi Chogori cho‘qqisi bo‘lsa, eng past nuqtasi Taklamakon cho‘lidagi To‘rfon botig‘iga (–154 m) to‘g‘ri keladi. Iqlimi. O‘lka hududi mo‘tadil va subtropik iqlim mintaqalarida joylashgan. Osiyo maksimumi (qish oylarida) va Tinch okeandan esadigan havo massalarining hissasi katta. Yillik yog‘in-sochin Tibet tog‘ligining markazida, Taklamakon va Gobi cho‘llarida 100 mm dan kam. O‘lkaning janubi-sharqiy qismidagi tog‘larning (Tibet, Kunlun) sharqiy yonbag‘riga 1 000 mm va undan ko‘p yog‘in tushadi. Yanvarning o‘rtacha harorati o‘lka shimolida –24 °C (iyulda +16 °C), markazida (Taklamakon cho‘lida) –8 °C (iyulda +24 °C), janubida (Tibet tog‘ligida) –20 °C (iyulda +10 °C) atrofida bo‘ladi. Markaziy Osiyoda mo‘tadil va quruq subtropik iqlim mintaqalarining o‘rmon-dasht (tog‘ etaklari), chalacho‘l, cho‘l zonalari hosil bo‘lgan. Tog‘larning 6 000 m dan baland qismlari qor va muzlar bilan qoplangan. Bu mavzuda Atlasda alohida karta sifati keltirilib o’tilmagan. Kartada Tabiiy geografik o’lkalar har biri alohida karta sifati bo’yicha tasvirlansa ularning tuzilishlari iqlimini har birini alohida tasvirlansa maqsadga muvofiq bo’lar edi.
65-Mavzu: Sharqiy Osiyo
Sharqiy Osiyo Xitoy davlatining sharqiy qismini, Koreya yarimorolini, Yapon orollarini egallaydi. Bu o‘lka shimoldan janubga qarab dengiz sohillari bo‘ylab bir necha ming kilometrga cho‘zilgan. Buyuk Xitoy tekisligining shimoliy qismi iqlimi mo‘tadil mussonli, janubi subtropik mussonli iqlimdir. Shimolda qish quruq, sovuq (– 6 °C), janubda iliq (+3 °C) bo‘ladi. Yozi issiq, dengiz sohillarida iyulning o‘rtacha harorati +26°C. Yillik yog‘in miqdori shimolda 500 mm, janubda 1000 mm. Yog‘inning qariyb 80%i yoz oylariga to‘g‘ri keladi. Bu tekislikdan Xuanxe, Yanszi va boshqa daryolar oqib o‘tadi. Bu mavzuda Atlasda alohida karta sifati keltirilib o’tilmagan. Kartada Tabiiy geografik o’lkalar har biri alohida karta sifati bo’yicha tasvirlansa ularning tuzilishlari iqlimini har birini alohida tasvirlansa maqsadga muvofiq bo’lar edi.