Bitli va surish amallari

Ikkili-sakkizli sanoq sistemasida 0 dan 7 gacha bo’lgan raqamlar uchta nol va birlar orqali ifodalanadi. To’g’rirog’i, bu raqam ikkilik sanoq sistemasiga o’tkaziladi va chap tomondan 0 larni qo’shib, uchtagacha to’ldiriladi. Bunda quyidagi jadvaldan foydalaniladi:

Sakkizli	ikkili-sakkizli	sakkizli	ikkili-sakkizli
0	000	4	100
1	001	5	101
2	010	6	110
3	011	7	111

O’nli sanoq sistemasida berilgan xar qanday son avval sakkizlik sanoq sistemasiga o’tkaziladi. SHunday keyin natijaviy sondagi xar bir raqam yuqoridagi jadval asosida ikkili-sakkizli sistemadagi raqamlar uchligi bilan almashtiriladi.

Misol-7. 123 sonini ikkili-sakkizli sanoq sistemasiga o’tkazing.

Echish: Dastlab 123 sonini 8 lik sanoq sistemasiga o’tkazamiz. . endi hosil qilingan ning xar bir raqamini yuqorida jadval yordamida almashtiramiz.

Demak, soni ikkli-sakkizli sanoq sistemasida 001 111 011 tarzida yoziladi.

Ikkili-o’n oltili sanoq sistemasida 0 dan 15 gacha bo’lgan sonlar to’rtta nol va birlar orqali ifodalanadi. To’g’rirog’i, bu raqam ikkilik sanoq sistemasiga o’tkaziladi va chap tomondan 0 larni qo’shib, to’rttagacha to’ldiriladi. Bunda quyidagi jadvaldan foydalaniladi:

o’n oltili	ikkili-o’n oltili	o’n oltili	ikkili-o’n oltili
0	0000	8	1000
1	0001	9	1001
2	0010	A	1010
3	0011	B	1011
4	0100	C	1100
5	0101	D	1101
6	0110	E	1110
7	0111	F	1111

O’nli sanoq sistemasida berilgan xar qanday son avval o’n oltili sanoq sistemasiga o’tkaziladi. SHunday keyin natijaviy sondagi xar bir raqam yuqoridagi jadval asosida ikkili-o’n oltili sistemadagi raqamlar to’rtligi bilan almashtiriladi.

Misol-8. sonini ikkili-o’n oltili sanoq sistemasiga o’tkazing.

Echish. Dastlab sonini o’n oltili sanoq sistemasiga o’tkazamiz. . SHundan keyin sonidagi raqamlarni mos ravishda ikkili-o’n oltili sonlar jadvali yordamida almashtiramiz:

.

Demak, soni ikkili-o’n oltili sanoq sistemasida 0100 1101 0010 tarzida yozilar ekan.

Bit amallar

Bit amallar bitlarning ustida bajarilganligi sabab bit amallar nomini olgan. Protsessorga yaqin bo'lgani uchun bajaralishi jihatdan ancha tez. Bugun shu amallarga qisqacha nazar tashlaymiz. Ko'plab muammolarni hal qilishda juda qo'l kelishi mumkin.

Demak bu galgi maqolamizda quyidagilar o'rganiladi:

• 
  1) Ikkilik And(&) amali.
  
• 
  2) Ikkilik Or(|) amali.
  
• 
  3) Ikkilik Xor(^) amali.
  
• 
  4) Ikkilik Not(~) amali.
  
• 
  5) Ikkilik O'nga surish(>>) amali.
  
• 
  6) Ikkilik Chapga surish(<<) amali.
  

Bundan keyin maqolalarmizda, ushbu amallar yordamida amalga oshirilishi mumkin bo'lgan go'zal usullarni taqdim etishga harakat qilamiz.

Maqolaning asosiy qismini boshlashdan oldin quyidagi jadvalga nazar solishingizni so'rayman. Ushbu jadvalda 1 dan 10 gacha bo'lgan o'nlik sanoq sistemasidagi sonlarning ikkilik sanoq sistemasidagi ko'rinishi berilgan. Ushbu maqolada asosan byte ma'lumotlar tipidan foydalanamiz shuning uchun barcha sonlar 8 bit ko'rinishida berilgan.