Bitiruv malakaviy ishi ilmiy rahbar: f f. d.,prof. Sh. H. Shahobiddinova andijon 2012 Qo’shma gaplarda uyushish hodisasi Mundarija

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
.........................................................52
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Ishning umumiy tavsifi
 
Mavzuning dolzarbligi.
Uyushgan qo’shma gaplar masalasi bugungi tilshunoslikning 
dolzarb muammolaridandir. 
Dastlab "uyushgan gap nima va u uyushiq gaplardan nima bilan farq qiladi? " , "Sintaksisda 
hozirgacha ajratilmagan uyushgan gaplarni ajratishga qanday zarurat bor?" kabi savollar 
yechimini topish zarur.
Bu hodisaning uyushiq bo’lakli sodda gaplarga va qo’shma gaplarga, o’xshash va farqli 
tomonlarini aniqlash zarurati bor. Bunday tuzilishli hosilalarni nima deb atash va qaysi 
kategoriya ichida o’rganish mumkin, qabilidagi savollarga javob berish lozim.Qo’shma gaplarini 
o’rganish gap ta’limotining tarkibiy qismi, undan ajratilgan holda qaralishi mumkin emas. 
Shuning uchun turli tipdagi uyushgan qo’shma gaplarni o’rganish har qaysi til sintaksisini 
o’rganishning dolzarb masalalaridandir. Qo’shma gaplar tilshunoslikda keng tadqiq qilingan 
bo’lsa-da, uyushiq qo’shma gaplar borasida tadqiqotlar uncha ko’p emas.
Mavjud adabiyotlarda bir semantik gruppaga kiruvchi teng bog’langan bo’laklarning
uyushib kelishi, uyushiq bo’laklarning sanash intonastiyasi bilan aytilishi, umumiy bo’lakka 
ergashishi va umumiy bo’lakni ergashtirib kelishi, uyushiq bo’laklarning bir xil so’z turkumi 
bilan ifodalanishi, bir xildagi so’roqqa javob bo’lishi kabilar qayd etiladi. Bu qayd etilgan fikrlar 
to’g’ri. 
Lekin qo’shma gap tarkibiy qismlarining uyushishi borasida fikrlarga to’liq qanoat hosil 
qilib bo’lmaydi. 
Uyushgan qo’shma gaplarning eng keng tarqalgan turilaridan bo’lgan to’ldiruvchi ergash 
gapli konstrukstiyalarni qiyoslab aytib o’tilgan muammolar yuzasidan fikrlarni jamlash 
zaruriyati mavzu dolzarbligini belgilaydi.