Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

70 
 
3.KOMPYUTERLAR PROTSESSORLARINING 
TUZILISHLARI  
 
3.1. Kompyuterlar protsessorlarining tuzilishlari va ularni 
qanday ishlashlarini o‘rganish bosqichlari 
 
Kompyuter  arxitekturasini  o‘rganishda,  kompyuter  protsessorining 
tuzilishi  va  uni  qanday  ishlashini  tushunish  muhim  ahamiyatga  ega 
jihatlardan  biri  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ushbu  bobni  kompyuter 
protsessorlarining  tuzilishlari  va  ularni  qanday  ishlashlarini  batafsilroq 
ko‘rib  chiqishga  bag‘ishladik.  Ko‘rib  chiqish  uchun  esa  Intel 
protsessorlari oilasiga mansub, so‘z uzunliklari 8, 16 va 32-razryadga teng 
bo‘lgan, quyidagi protsessorlarni tanlab oldik: 
1. Intel 8080 (K580ВM80) – 8-razryadli protsessor; 
2. Intel 8088 – 16-razryadli protsessor; 
3. Pentium 4 – 32 razryadli protsessor. 
Zamonaviy  kompyuterlar  protsessorlarining  tuzilishlari  va  ularni 
qanday  ishlashlarini  o‘rganish  anchagina  murakkab  jarayon  ekanligi 
hisobga olgan  holda, ushbu mavzuga oid asosiy tushunchalar va jihatlarni 
avval, 8-razryadli  protsessor va u asosida qurilgan kompyuterning qanday 
tuzilganligi  va  qanday  ishlashini  batafsil  qo‘rib  chiqish  bilan  boshlaymiz. 
Tushuntirishlar  jarayonida,  yuqorida  sanab  o‘tilgan  protsessorlarni 
o‘zaro  taqqoslashlar  asosida,  ularning  tuzilishlariga  va  ishlash 
tamoillariga  qanday  o‘zgartirishlar  kiritib  borilganligi,  hamda  bu 
o‘zgartirishlar  natijasida  nimalarga  erishilganligi  haqida  ham 
ma’lumotlar keltirib boriladi.  
Hozirda  kompyuterning  qanday  tuzilganligi  va  qanday  ishlashini, 
ya’ni  kompyuter  arxitekturasini  o‘rganish  uchun  mo‘ljallangan  bir 
nechta  o‘quv  elektron  stendlari  ishlab  chiqilgan,  bunday  stendlarga 
misol  qilib  -  УМПК-80,  8088  trasseri  va  Pep8  kabi  elektron  stendlari 
keltirish  mumkin.  Bu  o‘quv  stendlari  yordamida  mos  holda  –  8,  16  va 
32-razryadli 
protsessorlarning 
va 
ular 
asosida 
qurilgan 
kompyuterlarning  tuzilishlari  va  qanday  ishlashlarini  o‘rganish 
imkoniyatlari mavjud. 
Ko‘pchilik 
o‘ylaganidek 
kompyuter 
arxitekturasi 
fanini 
o‘rganishni, 
hozirda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
eng 
zamonaviy 

---

71 
 
kompyuterlarning tuzilishlari va ularning qanday ishlashlarini o‘rganish 
bilan  amalga  oshirib  bo‘lmaydi.  Negaki  ushbu  kompyuterlar  ham, 
ularning protsessorlari ham  anchagina  murakkab  tuzilishlarga egadirlar. 
Shuning  uchun  zamonaviy  kompyuter  arxitekturasini  o‘rganishda  avval 
8  va  16-razryadli  kompyuterlarning  qanday  tuzilganligi  va  qanday 
ishlashini ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi. 
Zamonaviy  kompyuterlar  arxitekturasini  o‘rganishda,  ushbu  o‘quv 
qo‘llanmada  nima  uchun  aynan  Intel  8080,  Intel  8088  va  Pentium  4 
protsessorlari  asosida  ishlab  chiqilgan  kompyuterlar  tanlab  olinganligini 
3.1-jadvalda Intel protsessorlari oilasiga mansub protsessorlar va ularning 
ko‘rsatgichlari asosida ham izohlab o‘tamiz. 
 
 3.1-jadval.  Intel protsessorlarining oilasi.