Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти



Download 9,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/71
Sana06.07.2021
Hajmi9,61 Mb.
#110913
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   71
Bog'liq
2 5399949105793338090

НЕ-И elementining chiqishini, НЕ elementining kirishiga ulash bilan hosil 
qilish  mumkin.  ИЛИ  (OR)  -  mantiqiy  qo‘shish  elementini  esa,  НЕ-ИЛИ 
elementining chikishini, НЕ elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish 
mumkin. 
 
Beshta  -  И,  ИЛИ,  НЕ,  НЕ-И  va  НЕ-ИЛИ  ventillar,  kompyuter 
arxitekturasi  raqamli  mantiqiy  sathining  asosini  tashkil  etadi.  Bu  erda 
muhim  bo‘lgan  jihatlardan  birini  ta’kidlab  o‘tamiz.  НЕ-И  va  НЕ-ИЛИ 
ventillarida  –  ikkitadan,      И  va  ИЛИ  ventillarida  uchtadan  tranzistorlar 
ishlatilgan.  Shu  sababli  ko‘pgina  kompyuterlarda  НЕ-И  va  НЕ-ИЛИ 
ventillaridan asosiy – bazaviy elementlar sifatida foydalaniladi. И, ИЛИ va 


37 
 
boshqa mantiqiy funksiyalarni amalga oshiruvchi sxemalar НЕ-И va НЕ-
ИЛИ ventillari asosida yig‘iladi (1.23-rasmga qaralsin). 
 
Bul funksiyalari ham, odatdagi algebra funksiyalari kabi bitta, ikkita, 
uchta va hokazo sondagi o‘zgaruvchilarga ega bo‘lishi  mumkin.  Masalan: 
oddiy  bir  funksiya    f-ni  quyidagicha  aniqlashtirishimiz  mumkin,  f  (A)=1, 
agar  A=0    bo‘lsa,    f  (A)  =  0,  agar  A=1  bo‘lsa.  Bunday  funksiya  НЕ 
funksiyasi bo‘ladi. 
 
n-ta 
o‘zgaruvchiga 
bog‘liq 
bo‘lgan, 
bul 
funksiyasi 
o‘zgaruvchilarining  mavjud    kombinatsiyalari  soni  2
n
-taga  teng  bo‘ladi. 
Ushbu  funksiyaning  barcha  qiymatlarini  esa,  2
n
-ta  qatorga  ega  bo‘lgan 
jadval  yordamida  yozib  chiqish  mumkin,  bunday  jadval  Bul  algebrasida 
haqiqat jadvali deb ataladi. Yuqorida ko‘rib o‘tilgan elementlar bilan birga 
keltirilgan jadvallar, ularning haqiqat jadvallari hisoblanadi. НЕ funksiyasi 
bitta  o‘zgaruvchili,  И  va  ИЛИ  funksiyalari  esa  ikkita  o‘zgaruvchili 
funksiyalardir.  Ikkita  o‘zgaruvchili  funksiyalarning  haqiqat  jadvallarida, 
o‘zgaruvchilarning  kombinatsiyalari  odatda  00,  01,  10  va  11  ketma-
ketlikda  yoziladi.  Bunday  funsiyalarni  to‘liq  tavsiflash  uchun  2
2
=4  ta 
razryadli  ikkilik  son  kerak  bo‘ladi,  va  u  xaqikat  jadvalining  natijalar 
ustunini  vertikal  tarzda  o‘qish  bilan  hosil  qilinadi.  Shunday  qilib,  И  –  bu 
0001, ИЛИ – 0111, НЕ-И – 1110 va НЕ-ИЛИ – 1000 bo‘ladi (1.18, 1.20 
va 1.21- rasmlarga qaralsin). 4-ta razryadli ikkilik sonlar ketma-ketligining 
16  xil  (0000,  0001,  0010,  …,  1111)  kombinatsiyasini  yozish  mumkin,  bu 
esa  ikkita  o‘zgaruvchili  funksiyaning  16-ta  xili  mavjud  ekanligini 
anglatadi.  Odatdagi  algebrada  esa  ikkita  o‘zgaruvchili  funksiyaning 
cheksiz  sondagi  xillari  mavjud.  Bunday  funksiyalarni  xech  birini, 
o‘zgaruvchilarining  barcha  mumkin  bo‘lgan  qiymatlari  jadvali  yordamida 
yozib  bo‘lmaydi,  negaki  ushbu  o‘zgaruvchilarning  qiymatlari  soni  ham  - 
cheksiz bo‘ladi. 
 
Uch  o‘zgaruvchili  M=f(A,B,C)  bul  funksiyasini  yuqorida  ko‘rib 
o‘tilgan sxemalar yordamida qanday amalga oshirish mumkinligini ko‘rib 
chiqamiz.  Shart  -  ushbu  funksiyaning  qiymati,  uning  o‘zgaruvchilari 
tarkibida  qaysi  bir  qiymat  ko‘proq  bo‘lsa,  o‘shanga  teng  bo‘lsin.  Avval 
haqiqat jadvalini tuzib olamiz (1.22-rasm). Funksiyaning 1-ga teng bo‘lgan 
qiymatlari asosida quyidagicha yozuvni hosil qilamiz: 
 
                              (1) 


38 
 
 
ya’ni  o‘zgaruvchilarning  kombinatsiyalari  011,  101,  110  va  111  bo‘lsa, 
funksiya  1  qiymatni  (true),  qolgan xolatlarda  esa  0  qiymatni  (false)  qabul 
qilar  ekan.  Ushbu  funksiyani  amalga  oshirish  uchun  uchta  kirishga  ega 
bo‘lgan uchta И elementi, to‘rtta kirishga ega bo‘lgan bitta ИЛИ elementi 
va  uchta  o‘zgaruvchilarni  inkorlarini  hosil  qilib  olish  uchun  uchta  НЕ 
elementi kerak bo‘ladi. 
 
 
1.22-rasm. M=f(A,B,C) funksiyasining xaqiqat jadvali va mantiqiy 
sxemasi. 
 

Download 9,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish