Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

 
 
 
 
 

---

112 
4.ASSEMBLER TILIDA DASTURLASH ASOSLARI
 
4.1. Assembler tushunchasi va uning vazifalari 
 
Yuqori sath tillari hisoblangan 
C, C+
va 
Java
kabi dasturlash tillarida 
yozilgan bitta operatorni amalga oshirish uchun, bir nechta mashina 
buyruqlarini bajarish kerak bo‘ladi. Har bir operatorga bittadan mashina 
buyrug‘i to‘g‘ri keladigan til esa – 
assembler tili
deb ataladi. Har bir 
assembler tili yoki assemblerlar, mashina buyruqlarining nomlari 
qisqartirib yozilgan –
 
mnemonikalarga
,
 
ya’ni ma’noga ega qiskartirilgan 
so‘zlarga asoslanadi [1,16,18]. Masalan: qo‘shish –
ADD
, ayrish – 
SUB
, 
ko‘chirib yozish –
MOV
, bir qiymatga orttirish – 
INC
va boshqa mashina 
buyruqlari kabi. Assembler tilida ham – konstantalarni, o‘zgaruvchilarni, 
xotira adreslarini ifodalovchi metkalarni tavsiflash uchun, simvollardan 
iborat 
nomlar 
qo‘llaniladi. Assembler tilida yozilgan dasturni 
assemblerlash yoki translyasiya (kompilyasiya) qilish natijasida, real 
apparat muhitda - Pentium 4, Motorola, UltraSPARC yoki 8051 
protsessorlaridan biri o‘rnatilgan kompyuterda bajarilishga tayyor 
ikkilik 
sonlarda ifodalangan
 
dastur hosil bo‘ladi. Ushbu xolatni УМПК-80M 
o‘quv mikroprotsessorli komplekti uchun yozilgan, 4.1-rasmda keltirilgan 
dastur yordamida tushuntirish mumkin. Bu dastur tezkor xotira 
qurilmasining 
0B00 
adresi bo‘yicha yozilgan sonni o‘qiydi, uning inkorini 
aniqlaydi, hamda natijani 
0B01
adresi bo‘yicha tezkor xotira qurilmasiga 
qaytib yozib qo‘yadi.
Dasturlarni yozishda barcha sonlar o‘n oltilik sanoq sistemasida 
ifodalanadi. Dasturdagi buyruqlar - 
bir, ikki yoki uch baytli
bo‘lib, mos 
holda hotiraning bitta, ikkita yoki uchta yacheykasini egallashlari mumkin. 
Buni 
4.1-rasmdagi 
dasturni 
assemblerlagandan 
keyingi 
holatini 
ko‘rsatuvchi 4.2 va 4.3- rasmlar asosida tushunib olish mumkin. 
Buyruqlarning formatlari qanday ekanligini tushinib olish uchun, 
dasturni 4.4-rasmdagi bitta qatorda, bitta buyruq keltirilgan ko‘rinishda 
yozib olamiz. Bunda har bir buyruqning boshlang‘ich adresi ko‘rsatiladi va 
buyruqning uzunligiga qarab (