Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Болалар жамғармаси (юнисеф)

33
11. Дарсликларни яратиш ва тарқатиш
548-сонли қарорнинг “Умумий ўрта ва ўрта махсус касб-ҳунар таълими таълим му-
ассасалари учун дарсликлар ва ўқув-методик комплексларни нашр этиш ва қай-
та нашр қилиш юзасидан тендер савдолари ўтказиш тартиби тўғрисида”ги 5-ило-
васида тасдиқланган дарсликларни чоп этиш учун тендер жараёни баён этилган. 
Унда айтилишича, дарсликларни чоп этиш ва етказиб бериш бўйича тендер савдо-
си бир босқичли, икки конвертли бўлиб, унда қатнашувчилар ўз нархларини техник 
таклифларидан алоҳида тақдим этадилар. 57-бандда шундай дейилган: « Техник 
ва тижорат таклифларини баҳолаш якунлари йиғиндиси бўйича тендер таклифи энг 
кўп балл олган оферент савдонинг ғолиби деб эълон қилинади. Балларнинг якуний 
йиғиндиси тенг бўлган тақдирда энг кам нарх таклифларини таклиф этган офе-
рентга устунлик берилади.»
Маълум бўлишича, 548-сонли қарорда талабгорларнинг таклифлари ошмаслиги ке-
рак бўлган максимал нарх белгиланади, 33-бандда эса « нашр этиш ва қайта нашр 
этиш мўлжалланган ўқув адабиётининг номи, нусхаси ва максимал қиймати» тилга 
олинади. Бу харажатларни бошқаришнинг самарали усулига ўхшайди.
Ҳозирги кунда барча дарсликлар Ўзбекистон ҳудудида чоп этилган, аммо 548-сонли 
Қарорнинг 5-иловаси, 17-бандида чет эллик иштирокчилар тендерларда иштирок 
этишлари мумкинлиги айтилган.
Дастлабки ташриф давомида ўтказилган интервюлар шуни кўрсатдики, ХТВ на-
фақат энг паст нарх эгаси билан эмас, балки бир нечта савдо иштирокчилари билан 
шартнома тузмоқда. Шартномани учта таклиф ўртасида тақсимлаш жараёни қои-
даларда тавсифланмаган ва бу унчалик шаффоф жараёнга ўхшамайди.
Тендер ғолибини танлаш мезонлари қоидаларда кўрсатилмаган. 54-бандда шун-
дай дейилган: “Тендер таклифларини баҳолаш ва савдо ғолибини аниқлаш тендер 
комиссияси томонидан унинг мажлиси бошлангунга қадар тасдиқланган мезонлар 
асосида амалга оширилади”.
Хулосалар
• Агар чоп этиш ва етказиб бериш шартномалари дарсликни ёзиш ва нашр 
этиш шартномаларидан алоҳида бўлса, ноширни баҳолаш мезонлари 
тендер эълонига киритилиши керак.
• Бундан ташқари, мижоз биттадан ортиқ таклифни танлаши билан боғлиқ 
бўлган ҳар қандай мослашувчан имкониятлар тендер эълонида аниқ 
кўрсатилиши керак.
• Асосий тавсиялар шундан иборатки, дарсликларни тайёрлаш (ва етказиб 
бериш) одатда нашриётнинг вазифаларига киради. Ушбу жараённи 
ҳозирги уч босқичли жараёндан - муаллиф, ношир, босма / таъминотчидан 
- бир босқичли жараёнга айлантириш ушбу тизимни кўпгина юқори 
самарали таълим тизимидаги тизимлар билан таққослашга имкон 
беради. Дарсликни яратиш ва нашр этиш босқичларини бирлаштириш 
фойдасига қисман сифатни яхшилаш (муаллиф ва муҳаррир ўртасидаги 
ҳамкорлик фойдалари) ва қисман молиявий сабаблар (муаллифларни 
рағбатлантириш) далил бўла олади. Нашрга тайёрлаш ва босманинг ўзини 
битта моддага бирлаштириш учун асос асосан молиявий (нашриётчиларни 
рағбатлантириш) сабаблардан иборат бўлади.
11 

---