Биринчи ўзбек археологи, академик Я.Ғуломов ҳаёти ва илмий мероси

Шохрухия ёдгорлиги
БАНОКАТ, Шарқия, Шоҳрухия — Сирдарёнинг ўнг соҳилида, Оҳангарон (Илоқ) дарёсининг Сирдарёга қўшилиш жойидаги карвон йўли ёқасида жойлашган қад. шаҳар хароба-си (1 — 18- а.лар). Б.ни ҳаваскор археолог Д. К. Зацепин (1876), Е. Т. Смирнов (1894, 1896) ўрганган. 1973 й.дан Шош-Илоқ экспедицияси (Ю. Ф. Буряков) текширади. Тадқиқотларга кўра, дастлаб (1-а.) унинг мудофаа девори бўлмай, атрофидаги дарё, шунингдек жарлик-лар табиий мудофаа воситаси ролини ўтаган, илк ўрта аср (5 — 6- а.)да бурж-ли мустаҳкам мудофаа девори б-н ўралган. Б. ҳудуди 22 га бўлиб, арки тахм. 1 га ни эгаллаган. 12 — 13- а. бошларида кенгайган (140 га); у арк, 3 шаҳристон ва рабоддан иборат бўлган. Қазишмалар натижасида турли сопол буюмлар (нақ-шинкор кўза, коса, сирланган лаган ва б.), танга пул ва тақинчоқлар топилган. Б.да заргарлик, тўқимачилик, кулолчи-лик, шишасозлик ва б. ривожланган, мис, кумуш тангалар зарб этилган. Мўғуллар истилоси даврида (1220) Б. вайрон бўлган. 1392 й.да Амир Темур Б.ни қайта тиклаб, ўғли Шоҳрух шарафига Шоҳрухия деб атаган. 18- а. бошларида ўзаро урушлар натижасида вайрон бўлган. Б. харобасининг бир қисмини Сирдарё ювиб кетган.
Ад.: Б у р я к о в Ю. Ф., Генезис и этапы развития городской культуры Ташкентского оазиса, Т., 1982.


ШОҲРУХ, амирзода Шоҳрух, Мирзо Шоҳрух, Шоҳрух мирзо, Хоқони саъид, Абу Наср Шоҳрух баҳодир сул­тон (1377,20.8, Самарканд — 1447.19.3, Рай) — Амир Темурнкт 4-ўғли, Темурийлар ҳукмдори. Ёшлик йиллари Самарқандда ўтган, шу ерда дунёвий ва диний таълим олган


43.Ерқўрғон,
ЕРҚЎРҒОН — қад. шаҳар харобаси (мил. ав. 9—8-а.лар — мил. 6-а.). Қарши ш.дан 10 км шим.да жойлашган. Тарихий манбаларда Бахл, Боло, Валаам, Нашеболо деб тилга олинган. Е.да дастлаб Туркистон археология ҳаваскорлари тўгараги аъзолари (Л. И. Зимин, И. Кастанье), кейинчалик археологлар А. И. Тереножкин (1946), С. К. Кабанов (1946—72 танаффус б-н), Я. Ғуломов (1959—64), М. Е. Массон (1963—64) текширишлар олиб борган. 1973 й.дан Узбекистон ФА Археология ин-тининг Қашқадарё экспедициям казиш ишлари олиб боради.
Е. харобаси калъа ва шаҳристондан иборат бўлиб, умумий майд. 150 га, буржлар б-н мустаҳкамланган 2 қатор мудофаа девори б-н ўралган. Ички девори (бал. 8 м гача) бешбурчак тархли бўлиб, тахм. 40 га майдонни ураган атрофи хандақ бўлган. Унда қалъа, сарой мажмуаси, ибодатхона, кулоллар маҳалласи, турар жой-лар ва б. жойлашган. Кулоллар маҳалласидан бир неча хона, устахона қазиб очилган, унинг тагидан энг қад. мудофаа девори колдикдари топилди (мил. ав. 8—7-а.лар). Ибодатхона целла (саждагоҳ), бир неча кичик хона ҳамда айвондан иборат бўлган. Шаҳар иккинчи қатор деворлари ичидан дахма, мақбара, темирчилар маҳалласи кавлаб ўрга-нилган. Қазиш вақтида сопол идиш (хум, хумча, ҳўқача, косалар, това, қозон, тоғора, қадаҳ ва б.), диний маросимларда ишлатиладиган асбоблар, маъбудаларнинг сопол ҳайкалчалари, Нахшаб тангаси (3—6-а.лар), сугд ёзу-ви намуналари, мухр нусхаси топилган.
Ад.: Исам идди нов М. X., Сул ейма-нов Р. X., Еркурган, Т., 1984; Сулейма-нов Р. X., Древний Нахшаб, Т., 2000.
Рустам Сулаймонов.