Birinchi qism



Download 1,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/146
Sana14.01.2022
Hajmi1,38 Mb.
#363827
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   146
Bog'liq
U-48rWGvQqHDkHwehLGsrZ-dclnIyRGf

Kuntug‘mish,  nihoyat,  eng  baland  cho‘qqiga  chiqib,  pastga 
qarasa,  bir  katta  karvonga  ko‘zi  tushadi.  Sevinib  quyiga  tusha-
di  va  bir  kosa  suv,  bir  non  so‘rab  karvonchilar  yoniga  bo-
radi.  Karvonboshi  Azbarxo‘ja  degan  xasis,  xudbin,  razil  kimsa 
edi.  U  Kuntug‘mishga  bir  kosa  suv  va  bir  non  evaziga  buloqni 
egallab  yotgan  ajdahoni  o‘ldirish  shartini  qo‘yadi.  Kuntug‘mish 
bu  shartni  ado  etadi.  Azbarxo‘ja  Qur’oni  karimni  o‘rtaga 
qo‘yib,  Kuntug‘mish  bilan  do‘st  tutinadi.  Xolbeka  va  bolala-
rini  ham  topib  kelishadi.  Xolbekaning  husni  jamolini  ko‘rib, 
Azbarxo‘janing  fe’li  ayniydi.  Kuntug‘mishni  ziyofatda  mast 
qilib,  kigizga  o‘rab,  ikki  o‘g‘lini  (go‘dagini)  ham  shu  sahroda 
qoldirib,  Xolbekani  bandi  qilganicha  Zangar  yurtiga  olib  keta-
di.  Karvonda  Qosim  ismli  yosh  bir  inso

 i,  diyonatli  yigit  bor 
edi.  U,  agar  Kuntug‘mish  zora  o‘ziga  kelsa,  bizning  izimizdan 
yo‘lga  tushsa  deb,  bir  kunlik-yarim  kunlik  yo‘lga  bir  ko‘za 
suv,  ozroq  ovqat  qoldirib  ketaveradi.  Darhaqiqat,  Kuntug‘mish 
o‘ziga  kelib,  ikki  go‘dagini  olib,  karvon  izidan  tushadi.  Yo‘lda 
bir  daryoga  duch  keladi.  Azbarxo‘ja  daryodan  kechadigan  qa-
yiqlarni  ham  suvga  cho‘ktirib  ketgan  edi.


25
* * *
Shahzoda  u  yoq-bu  yoqqa  yugurib  ko‘rdi,  kema-qayiq  topol-
madi.  Oxir  ilojini  topmay,  ikki  bolasini  yo‘rgaklab,  o‘zin  suvga 
chog‘lab,  daryodan  yuzib  o‘tmoqchi  bo‘ldi.  Bittasini  og‘ziga 
tishlab,  u  bittasini  shu  daryoning  labiga  qo‘yib,  daryoga  kirib 
biror  o‘ttiz  quloch  urib  edi.  Endi  baxti  qaytgan  to‘rani  ko‘ring, 
«Davlat  ham  egiz,  mehnat  ham  egiz»,  shu  bachchani
1
  qo‘ygan 
yerning  oldida  bir  tup  g‘isha  bor  edi,  shuning  ostida  bir  qizil 
iyak  qari  bo‘ri  pisib  yotib  edi.  Shahzodaning  daryoga  tushganini 
ko‘rib,  to‘ra  uzagandan  keyin,  bachchaning  belidan  tishlab  olib 
keta  berdi.  Bola  qo‘rqib:  «Ota!»  –  dedi.  Shahzoda  qarasa,  bo‘ri 
tishlab  olib  borayotibdi.  «Voh!»  –  deyman  deb  edi,  og‘zidagisi 
ham  suvga  tushib  ketdi,  bir  baliq  yutib  o‘ta  chiqdi.  Shahzoda 
aytdi:  «Bu-ku  o‘ldi,  ana  usiga  yetar  ekanmanmi?»  –  deb  suv-
dan  chiqib  quvdi.  Ikki  oyoqliga  to‘rt  oyoqli  nega  yetqizsin,  u 
ham  qutulib  ketdi...
Shahzoda  farzand  dog‘iga  toqat  keltirolmay,  nolishiga  osmon-
yer  tebranib,  yig‘lab  turib  edi.  Shu  vaqtda  to‘raning  nolasini 
eshitib,  bir  cho‘pon  kelib  qoldi.  Qarasa,  bir  odam,  sher  haybat-
li,  yo‘lbars  sifatli  bir  kishi,  falakdan  shikoyat  qilib  yig‘laganiga 
tog‘-u  toshlar  suv  bo‘lib  turibdi.  Cho‘pon  bechora  qo‘yni 
qo‘yib,  to‘raning  oldiga  kelib:  «Nega  muncha  yig‘laysan?»  – 
deb  bir  so‘z  dedi:
E, yor, alam ko‘rgan, qaydin kelasan, ayg‘il, 
Ko‘p ranj-u sitam ko‘rgan, qaydin kelasan, ayg‘il.
Kim erding guli so‘lgan, shum paymonasi to‘lgan 
Yoki bolasi o‘lgan, qaydin kelasan, ayg‘il.
Diyoridan ayrilgan, qanotidan qayrilgan, 
Yo yoridan ayrilgan, qaydin kelasan, ayg‘il.
Sen muncha bo‘lib shaydo, muncha qilib vovaylo, 
Yusufmisan Zulayxo, qaydin kelasan, ayg‘il.

Sheva  xususiyatlariga  ko‘ra  dostonda «bola»,  «bolalar»  so‘zlari  «bachcha», 
«bachchalar» tarzida ham ishlatilgan.


26
Sen muncha bo‘lib purxun, ko‘z yoshing oqar Jayhun, 
Yo Laylimisan Majnun, qaydin kelasan, ayg‘il.
Yig‘laysan bozi-bozi, ko‘kka chiqar ovozi, 
Yo Zebomisan Yozi, qaydin kelasan, ayg‘il.
Yoinki qalandarsan, yo mardi dilovarsan, 
Qilgin buni bovarsan, qaydin kelasan, ayg‘il.
Ayg‘il menga
1
 otingni, bergil bayon zotingni, 
Qo‘y endi uyotingni, qaydin kelasan, ayg‘il.
Anda  shahzoda  dilovar  cho‘pondan  xabari  yo‘q,  o‘z  hollariga 
yig‘lab  turgan  edi,  ko‘zlarini  ochib  qarasa,  bir  qo‘y  quvuvchi 
kelib,  «Qaydan  kelasan?»  –  deb  so‘z  so‘rab  turibdi.  Anda  shah-
zodaning  tutun-olovlari  jo‘sh  qilib,  ko‘ngillari  qaynab,  bir  dard-
mand  topolmay,  ichi  g‘amga  to‘lib  turgan  emasmi,  cho‘ponni 
mungdosh  bilib:  «E  bechora,  beri  kel»,  –  deb  cho‘ponga  qarab, 
boshidan  o‘tgan  mashaqqatlarini  aytib,  bir-bir  bayon  qilib,  bir 
so‘z  dedi:
No‘g‘ay yurti 

 o‘sgan joyim, 
Ko‘kka chiqar qilgan ohim, 
Qoraxon der qiblagohim, 
Otam elga sulton bo‘ldi.
No‘g‘aydadir mamlakatim, 
Qayrilib sindi qanotim, 
Kuntug‘mish der mening otim, 
To‘ra nomi nishon bo‘ldi.
Quloq solgin nolishima, 
Yo‘q savdo tushdi boshima, 
Men kirdim o‘n to‘rt yoshima, 
Bir kuygur tushdi tushima, 
Xotirim parishon bo‘ldi.
1
 Qo‘lyozmada meg‘an.


27
Shul bo‘ldi Haqning taqdiri, 
Ayrilmay manglayning sho‘ri, 
Bittasin op ketdi bo‘ri, 
Uni ko‘rmak gumon bo‘ldi.
Qarorim yo‘q, turay desam, 
Madorim yo‘q, yuray desam, 
Uyim yo‘qdir, boray desam, 
Vatanim yo‘q, kiray desam, 
Yorim yo‘qdir, ko‘ray desam, 
Qo‘zim yo‘q, o‘rgilay desam, 
Ajal yetmas, o‘lay desam, 
Cho‘pon, boshim sarson bo‘ldi.
Cho‘pon:  «E  bechora»,  –  deb  o‘tib  ketdi.  Anda  shahzoda 
Xolbekani  ham  unutib,  borayotgan  yo‘lini  ham  qo‘yib,  boshqa 
bir  yomon  yo‘lga  tushib,  ko‘ngli  jo‘sh  urib:  «Bor  dunyongdan 
kechdim»,  –  dedi.
Shahzodani  keta  bermoqda  qo‘ying,  endi  so‘zni  kimdan  eshi-
ting?  To‘raning  qo‘lidagi  bolasini  yutgan  baliq  mug‘dor  o‘n  gaz 
yer  ham  borgan  yo‘q  edi.  Olim  sayyod  degan  qatag‘anlik  katta 
sayyod  bir  katta  to‘rni  yozib  o‘tirib  edi.  Shu  baliq  boruvi  bilan 
to‘riga  tushdi.  Ko‘tarib  olsalar,  bir  katta  baliq  tushibdi.  Ichini 
yordi,  «Ota»,  –  deb  ichidan  bir  bola  chiqa  keldi.  Olim  sayyod 
hayron  qolib:  «Ajab  qudratlaring  bor»,  –  deb  bolani  uyiga  olib 
borib,  farzandi  yo‘q  edi,  tarbiya  qilib  boqa  berdi.
Endi bo‘ri olib qochgan boladan so‘zni eshiting.
Bo‘ri  to‘raning  bolasini  olib  qochdi,  bir,  ikki  qirdan  oshdi. 
O‘nta  cho‘pon  itiga  osh  pishirib  yotib  edi,  bo‘rining  guzari  usti-
dan  tushdi.  Cho‘ponlarning  ko‘zi  tushdi,  itni  qo‘shdi,  bo‘ri  shosh-
di,  bachchani  tashlab  qochdi.  Cho‘ponlar  bolani  tushirib  olib, 
hayron  qolib,  birovi  aytadi:  «Qirga  chiqqan  xotinning  bolasi.
Birovi  aytadi:  –  Mo‘ltonining  bolasi.
Birovi  aytadi:  –  Qozoqning  bolasi.
Birovi  aytadi:  –  Bir  uyquchi  befarq  xotinning  bolasi».
Shu  yerda  o‘n  bir  cho‘ponning  qo‘shi  doyim  bir  edi.  Kunda 
kechkisin  bari  yig‘ilib  kelar  edi.  Erta  turib,  qo‘ylarni  har  tarafga 
haydab  ketar  edi.  Kechkisin  boyagi  to‘raga  uchrashgan  cho‘pon 


28
qo‘yini  haydab  kelsa,  jo‘ralari:  «E  birodar,  bizlar  bukun  bo‘ridan 
bir  bola  tushirib  olib  qoldik»,  –  deb  o‘rtaga  olib  o‘tiribdi. 
Cho‘pon  ko‘nglida  aytdi:  «Haligi  sho‘rlining  bolasi».
Oradan  bir-ikki  kun  o‘tmay  ovoza  bo‘lib  qoldi:  «Olim  say-
yod  qatag‘an  baliqning  ichidan  bitta  tirik  bolani  topgan  emish». 
Buni  ham  haligi  cho‘pon  eshitdi.  «Haligi  sho‘rlining  bolasi»,  – 
deb  yurdi.  Cho‘ponlar  bo‘rini  gurk  der  ekan,  o‘z  oti  o‘zi  bilan, 
bolaning  otini  Gurkiboy  qo‘ydilar.  Baliqni  sayyodlar  mohi  der 
ekan,  unisining  otini  Mohiboy  qo‘ydilar.  Bolalarni  tarbiyatda 
qo‘yib,  endi  so‘zni  Xolbeka  oyimdan  eshiting.
* * *

Download 1,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish