Биринчи маъруза

    1.Samarqand Iqtisodiyot va Servis instituti tarixidan

. 

       Biz “Mutaxassislikka kirish” fanini o’rganishni dastlab O’zbekistonda 

iqtisodiy fanlarni rivojlanishi haqidagi ma’lumotlardan boshlashni maqsadga 

muvofiq deb hisoblaymiz. 

      Oktabr to’ntarishiga qadar O’rta Osiyoda, bir so’z bilan aytganda Turkistonda 

iqtisodiy fanlar rivojlanmagan edi. Rossiyadan kelgan iqtisodchi olimlar 10ga  

yaqin kitob va maqolalar chop etgan edilar.Lekin iqtisodiy mutaxassislik bo’yicha 

faqatgina oily maktab emas,hatto o’rta ma’lumot beradigan maktablar ham yo’q 

edi. 

       Zamon taqozosi bilan Rossiya paxta zavodlari va boshqa korxonalar uchun 

buxgalterlar,soliq xodimlari qisqa kurs yo’li bilan tayyorlanar edi.Qishloq 

xo’jaligiga yirik yer egalari o’zlarining hisob-kitoblari uchun mirzalar yollar 

edilar. 

      2009 yili O’zbekiston milliy universiteti ( oldingi “Sredneaziatskiy 

Gosudarstvenniy Universitet) tashkil qilinganiga 90 yil to’ladi. 

Universitet tashkil qilingandan keyin boshqa mutaxassislar qatori iqtisodchilar 

tayyorlashga ahamiyat berila boshlandi.Lekin yerli millatlardan juda kam 

miqdorda kadrlar tayyorlab chiqarilardi. 

      1931 yildan boshlab kadrlar tayyorlash ixtisoslashtirila boshlandi. SamISI 

birinchi marta 1931 yil  15 fevral kuni Komissarlar Kengashining 173-sonli 

qarori asosida tashkil qilindi.  Dastlab institut “O’rta Osiyo Iqtisodiy rejalashtirish 

instituti” shaklida tashkil qilindi. Institut bu davrda faqat O’zbekiston uchungina 

emas, balki Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston respublikalari uchun iqtisodiyot 

sohasida kardrlar tayyorlashni o’z zimmasiga olgan edi. 

     

1936 yilda O’rta Osiyo Iqtisodiy rejalashtirish instituti bilan Kooperativ va 

davlat savdosi institutlari qo’shilib bitta oliygohni tashkil qildi, va    Xalq 

xo’jaligi instituti deb nomlandi.  

    Ulug’ Vatan urushi davrida institut talabalarining ko'plari Vatan himoyasiga 

otlandilar. Institutga o'sha vaqtdagi markaziy shaharlardan ayniqsa Leningrad, 

Xarkov va boshqa shaharlardan talabalar ko'chib keldilar. Urushda yarador 

---

 

19 

bo'lgan sobiq jangchilar institutda o'qishni davom ettirdilar. O'sha davrda 

institutning binosi ko'z shifoxonasiga bo'shatib berilgan edi, Boshqa shahardan 

ko’chib kelganlar o'rta maktablar binosida ma'ruza eshitib, o'qishni davom 

ettirdilar. 1942 уiIda institutni erli millatlardan faqat uch kishi tamomladi. Shu 

davrning yutuqlaridan biri shundan iborat ediki, ko'chirilib keltirilgan olimlar 

tashabbusi bilan institutda aspirantura tashkil qilindi. Urush tamom bolgandan 

keyin erli millat vakillaridan institutga qabul qilishga alohida ahamiyat berildi.         

1945 yildan boshlab o'zbek guruhlari tashkil qilinib, ko'pchilik fanlardan darslar 

o'zbek tilida olib borildi. 

1944  yildan  boslab  O’zbekiston  Fanlar  Akadiemiyasining  iqtisod  instilutida 

nomzodlik dissertasiyalarining himoyalari tashkil qilina boshlandi. 10 iyun 1949  

yilda O’zbek  xalq xo'jaligi instituti V.V.Kuybishev nomidagi Samarqand Savdo 

Instituti  deb  nomlandi.  1-dekabr  1960  yilda  esa  V.V.Kuybishev  nomidagi 

Samarqand  Savdo  Instituti  -V.V.Kuybishev  nomidagi  Samarqand  Kooperativ  

institutitiga  aylantirildi.  Ko’p  yillar  davomida  Samarqand  Kooperativ    instituti 

tayyorlagan  mutaxassisliklarga  ehtiyoj  oshib  borardi.Oliygohimiz  nafaqat 

respublikamizga  balki  O’rta  Osiyoning  barcha  xududlariga  malakali  savdo 

hodimlarini va oziq-ovqat texnologlarini tayyorlovchi asosiy dargohga aylandi 

2004 yilning aprel oyida Samarqand Kooperativ  institutining nomi o’zgaradi 

:Samarqand Iqtisodiyot va Servis instituti deb nomlanadi