Birinchi jahon urushidan so`ng Turkiya Reja

Turkiya Buyuk Milliy Majlis hukumatini tuzilishi va uning 1920-1921 yil boshidagi faoliyati.
1920 yil 23 aprelda Turkiya Buyuk Milliy Majlisini Anqarada chaqirilishi milliy ozodlik harakatining bundan buyon rivojlanishida muhim voqea edi. Ta’sis majlisi milliy burjuaziya , u bilan bog‘liq toifalar – pomeshchiklar burjua ziyolilari va o‘rta , quyi ruxoniyat vakillaridan iborat edi. Majlis o‘z orasidan Vakillar kengashini (keyinchalik Anqara hukumati nomi bilan ma’lum bo‘lgan Mustafo Kamol Poshsha boshchiligidagi hukumat) sayladi.
Anqara hukumati 1920 yil yozida sulton armiyasi qoldiqlaridan o‘z qurolli kuchlarini tuza boshladi. Lekin dastlabki vaqtlarda bu otryadlar inventlarga qarshi kurashda muhim rol o‘ynamaydi, hal qiluvchi antiimperialistik kuch bo‘lib avvalgidek dehqon – partizan otryadlari kurash olib borar edilar.
1920 yil 10 avgustda angliya sultonlik hukumatiga Sevr tinchlik shartnomasini majburan qabul qildirdi. Bu shartnomaga ko‘ra Usmon imperiyasining anchagina qismi Angliya, Fransiya, Italiya, Gresiya o‘rtasida bo‘lib olinishi ko‘zda tutilgan edi.
Savol : Birinchi jahon urushidan keyin g‘olib g‘arb davlatlarining Turkiyaga nisbatan siyosatlarini asosiy mohiyati nimadaniborat?
Ingliz – yunon intervensiyasining barbod bo‘lishi.
1921 yil bahorida Angliya tomonidan yaxshi qurollantirilgan yunon qo‘shinlari barcha fronlar bo‘ylab hujumini boshlab, 1921 yil avgust oxirida Markaziy Anatoliyaning muhim punktlariga, xususan Anqaraga, turkiya Buyuk Majlis qarorgohi va uning hukumatiga xavf soldi. Shiddatli janglardan keyin Buyuk Majlis hukumati qo‘shinlari 1921 yil 2 sentyabrda yunon qo‘shinlari harakatini to‘xtatishga muvofiq bo‘ldilar.
Nisbiy sokinlik vaziyatida 1921 yil kuzidan imperialistik front yemirila boshladi. Fransiya Buyuk Majlis hukumati qo‘shinlariga qarshi Kilikiyadagi harbiy harakatlarini to‘xtatib, 1921 yil 20 sentyabrda Anqarada Buyuk Majlis hukumati shartnoma tuzildi. Italiya ham o‘z qo‘shinlarini kichik Osiyodagi okupatsiya qilgan rayonlardan olib chiqib ketdi. Shunday qilib imperialistik agressorlar qatorida angliya bilan Gresiya qoldi.
1921 yil oxirida Buyuk Majlis qurolli kuchlar qo‘mondonligi yunon inventarlariga qarshi bosh xujum rejasini ishlab chiqishga kirishdi.
Mustafo Kamol Otaturk hukumati qo‘shinlari uzoq tayyorgarlikdan so‘ng 1922 yil 26 avgustda yunon qurolli kuchlariga qarshi hujumga o‘tdi. Garchi Yunoniston bu vaqtga kelib Angliyadan ulkan miqdorda qurol –yarog‘lar va harbiy anjomlar olganligiga qaramay Buyuk Majlis hukumati qo‘shinlari bir necha janglarda yunon armiyasini tor – mor keltirib, yakson qildilar va sentyabr o‘rtalarida Anatoliya chegaralaridan to‘liq haydab chiqardilar. 1922 yil oktyabrida Antanta mamlakatlari va Gresiya Mudanya shahrida turkiya bilan yarash bitimini imzoladilar, unga ko‘ra urush harakatlari to‘xtatildi. Shunday qilib, turk xalqining o‘z milliy mustaqilligi uchun olib borgan urushi uning to‘liq g‘alabasi bilan tugallandi.