Bir bosh bo`lakli gaplar(SO`z gaplar) to`liqsiz gaplar, vokativ gaplar reja



Download 96,5 Kb.
bet4/4
Sana25.06.2022
Hajmi96,5 Kb.
#701667
1   2   3   4
Bog'liq
BIR BOSH BO`LAKLI GAPLAR(SO`Z GAPLAR) TO`LIQSIZ GAPLAR, VOKATIV GAPLAR

2. Shaxsi noaniq gaplar. Bunday gaplarda ega konkret bo‘lmaydi. Kesimning formulasidagi gapning egasi shaxs ekanligi anglatib tursa-da, kesim noma’lum shaxslar tomonidan uch zamonning birida sodir bo‘ladigan harakatni ifodalaydi : Qush edim qanotimni qayirdilar. To‘rt g‘oz, tuman pul, yigirmata qo‘yga go‘zal qiz Oyshani sotadigan bo‘ldilar.
Shaxsi noaniq gaplarda egani ifodalashga ehtiyoj bo‘lmaydi, chunki so‘zlovchining e’tibori shaxsga emas ish-harakatga qaratilgan bo‘ladi. Tinglovchining e’tibori faqat ish-harakatga jalb qilinadi. Mas: Maktabni bitirgach, o‘qidim, ishladim, uylandim, uy joyli bo‘ldim.


3. Shaxsi umumlashgan gaplar. Egasi konkret bo‘lmagan, kesimi orqali ifodalangan harakat umumga qaratilgan gap shaxsi umumlashgan gap deyiladi. Shaxsi umumlashgan gaplarning kesimi odatda ikkinchi shaxsning birligi formasidagi fe’l bilan ifodalanadi. M: Bugungi ishni ertaga qo‘yma.
Hikmatli so‘zlar va xalq maqollari odatda ko‘proq shaxsi umumlashgan gaplar tipida bo‘ladi. Bunday gaplarda konkret shaxs ko‘zda tutilmaydi, balki harakatning hamma shaxs uchun taalluqli ekanligi ma’nosi anglatiladi. Mas: Yer haydasang kuz hayda – kuz haydamasang yuz hayda. Yaxshi so‘zga quloq sol, yomon so‘zga o‘roq sol.
4. Shaxssiz (shaxsi topilmas) gaplar. Egasi bo‘lmagan gaplar shaxssiz gaplar deyiladi. Shaxssiz gaplar shaxsi ko‘rsatilmaydigan ish proseslarini ifodalaydi.
Shaxssiz gaplar eganing ifodalanmasligi bilan emas, balki umumiy uning bo‘lmasligi bilan xarakterlanadi. Mas: Hurlik uchun yig‘lash emas, kurashish kerak.
Shaxssiz gaplarning kesimlari quyidagicha ifoda qilinadi.
  1. To‘g‘ri kelmo‘q fe’lining turli shakllari bilan: endi ko‘p qiyinchiliklarni yengishga to‘g‘ri keladi.


  2. Vaqt anglatuvchi so‘zlar, son yoki ko‘p ancha singari ravishlarning bo‘lmoq, to‘lmoq, o‘tmoq, oshmoq, fe’llari bilan birikib kelishi bilan. Bu voqeaga ancha bo‘ldi. Yigit ekib tamomlaganiga besh kun bo‘ldi.


  3. Harakat nomi va kerak, lozim, zarur yoki mumkin so‘zlaridan tashkil topgan birikmalar bilan: Bu ishga ertaroq kirishish kerak dedi rais. Kutubxonadan kerakli kitoblarni olish lozim.


4. –b, -ib qo‘shimchalari ravishdosh va turli shakldagi bo‘lmoq fe’lining birikib kelishi bilan: Bu xatni mazmunini birovga aytib bo‘lmaydi. Bunaqangi qishloqni Farg‘ona vodiysida ham topib bo‘lmaydi.




  1. Fe’lning majhullik nisbati bilan: Bugin kinoga boriladi. Sizning ketishingizga ruxsat berildi.


Kesimsiz bir bosh bo‘lakli gap atov (nominativ) gap ham deyiladi



FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:



  1. Axmedov B.A. Gosudarstvo koclievix uzbekov. M., 1965.

  2. Baskakov N.A. Vvedeniye v Izucheniye tyurskix yazikov. M.1969.

  3. Batmanov I.A. Yazik yeniseyskix pamyatnikov drevnetyurskoy pismennosti. Frunze, 1959.

  4. Borovkov A.K. Leksika Sredneaziatskogo tefsira XII —XTII vv. M.r Izd — vo «Nauka», 1963.

  5. Blagova G.F. Tyurskoye skloneniye v arealno— istoricheskom osveshenii. M., fed —vo «Nauka», 1982.

  6. www.ziyonet.uz

Download 96,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish