Biotsenoz turlarining xilma-xilligi

Biotsenoz - bu ma'lum bir hududda istiqomat qiluvchi tirik mavjudotlarning jami bo'lib, boshqalardan bir qator ko'rsatkichlarda farq qiladi. Barcha organizmlarning ekologik talablari bir xil. Biotsenozning hayoti bu har bir ishtirokchi rol o'ynaydigan ierarxik munosabatlardir.
Biotsenoz turlarining xilma-xilligi
Biologik birlik uzoq vaqt davomida organizmlarning birgalikda yashash jarayonida shakllanadi. Har bir biotsenozning tur tarkibi o'ziga xosdir. Uning xilma-xilligi yoshga bog'liq: yosh qanchalik kichik bo'lsa, undagi organizmlarning turlari kamroq bo'ladi. Turlarning xilma-xilligi etuk va etuk biotsenozlarda kuzatiladi.
Biotsenozning tuzilishi
Turlarning tuzilishi ma'lum bir biologik birlikdagi turli guruhlarning vakillarining xilma-xilligi va sonini tavsiflaydi. Boy va kambag'al biotsenozlarni ajratib oling. Ularning har qandayida uning ko'rinishini shakllantiradigan dominantlar mavjud. Dominant turlar, ularsiz boshqa organizmlarning mavjudligi imkonsizdir. Ularning kamayishi bilan biotsenozning o'zi o'zgaradi.
Mekansal tuzilish
Fazoviy tuzilish o'simliklarning tarqalishi bilan tavsiflanadi. Darajalar jamoaning vertikal tuzilishi bo'lib, ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega. Daraxt qatlami baland bo'yli daraxtlar bilan ifodalanadi. Ularning barglari daraxtlarning ikkinchi darajali, subologik tutashgan quyosh nurlarini yaxshi o'tkazadi. Soya ostida o'sadigan qatlam hosil bo'ladi, ularning vakillari butalar va bo'yi past daraxtlardir. Daraxt o'sishi kelajakda birinchi darajaga ko'tarilishi mumkin bo'lgan yosh daraxtlar bilan ifodalanadi. O'rmon o'simliklari va ko'p yillik o'simliklar o't-buta qatlamini hosil qiladi. Tuproq mox-liken qatlami bilan qoplangan. O'simliklarning fazoviy tuzilishi hayvonlarning tur tarkibiga ta'sir qiladi.
Biotsenozning tarkibi
Biologik birlik fitotsenoz, zootsenoz va mikrobiosenozning o'zaro ta'siri asosida shakllanadi. Fitotsenoz biotsenozning asosi bo'lib, unda organik moddalarni yaratish va qayta ishlash jarayoni davom etmoqda. Muayyan birlikning ko'rinishi, tuzilishi, iqlimi va turlarning xilma-xilligi fitotsenozga bog'liq. Bunday birdamlikda ijobiy va salbiy o'zaro ta'sirlar mavjud. Fitotsenozning asosiy sifati vaqt o'tishi bilan barqarorlikdir: u tashqi aralashuvsiz o'z hayotini saqlab turishga qodir.

Bitta biologik jamoada yashaydigan turli xil tirik mavjudotlar to'plamiga zootsenoz deyiladi. Shuningdek, u muhim ekologik rolga ega. Zootsenoz energiya konversiyasini tezlashtirish bilan shug'ullanadi, fitotsenoz tuzilishini saqlaydi. Har bir hayvon turi o'ziga xos funktsiyaga ega.

Mikrobiotsenoz deganda birlashgan jamoada mavjud bo'lgan barcha mikroorganizmlarning yig'indisi tushuniladi. Bunga o'simlik va hayvonlar kelib chiqishi ham kiradi.
Qaysi organizmlar biotsenoz tarkibiga kiradi
Fitotsenoz ko'pincha yuqori va pastki o'simliklar tomonidan namoyon bo'ladi. Turlarning boyligi iqlim sharoitiga qarab belgilanadi. Organizmlarning umumiy soni tashqi sharoitlarga va biotsenozning yoshiga bog'liq. Fitotsenozning barcha ishtirokchilari bir-biriga ta'sir qilishadi, shuning uchun birgalikda yashash birlikning tashqi ko'rinishida o'z izini qoldiradi.
Zootsenoz tarkibidagi hayvonlar har doim bir necha avlodlardan iborat. O'zining harakatlari bilan, kishi biotsenozning ushbu tarkibiy qismini buzishi yoki butunlay yo'q qilishi mumkin. Mikrobiosenoz bakteriyalar, zamburug'lar va pastki suvo'tlarni birlashtiradi.
Biotsenoz agrosenoz va ekotizimdan qanday farq qiladi
Agrosenoz - bu inson o'z ehtiyojlari uchun yaratgan tizim. Biotsenozdagi turlarning tarkibi va organizmlar o'rtasidagi munosabatlar vaqt o'tishi bilan shakllanadi. Agrosenozda har doim sun'iy tanlov ustunlik qiladi. Odamlar ekinlarni yoki hayvonlarni etishtirish uchun sun'iy birlikni yaratadilar. Biotsenozlar tashqaridan faqat quyosh energiyasini oladi, agrosenozning mahsuldorligi har doim meliorativ, o'g'itlash orqali yaxshilanishi mumkin.
Ilmiy adabiyotlar "biotsenoz" va "ekotizim" atamalariga o'xshash izoh beradi, shuning uchun ular ko'pincha bir-birining o'rnida ishlatiladi. Har bir ekotizimdagi organizmlarning hayotiy faoliyati doimiy energiya ishlab chiqarish bilan mumkin. Oddiy va murakkab, sun'iy ravishda yaratilgan va tabiiy ekotizimlarni ajrating.
Biotsenozga misollar
Tabiiy ravishda paydo bo'lgan o'tloq bir tekis relefga ega. Undagi dominant organizmlar o'tlardir. Birinchi tabaqa bo'yi ko'p yillik o'simliklar, jumladan yonca, budra, sichqon no'xatlari bilan ifodalanadi. Ikkinchi bosqichda don ekinlari o'sadi: blugrass, timoti o'ti, yarrow, suyaksiz dumg'aza.
Aksariyat o'simliklar asal o'simliklari, shuning uchun yozda o'tloqlarda ko'plab asalarilar, kapalaklar va bumblebe mavjud. Hasharotlar, shu jumladan tırtıllar, chigirtkalar va bugatlar, ko'katlar bilan oziqlanadi. Amfibiyalar va sudralib yuruvchilar yirtqich qushlar va yirik sutemizuvchilar uchun oziq-ovqat manbai bo'lib xizmat qiladi.
Biotsenozning ahamiyati
Doimiy energiya almashinuvi tufayli biologik jamoalar tabiatdagi moddalar aylanishini ta'minlaydi. Katta biotsenozlar kislorod manbai bo'lib, zararli gazlar va changni ushlab turadi. Suv havzalarining biotsenozlari ichimlik suvining manbai hisoblanadi. Antropogen faoliyat tabiiy biologik birlikni buzilishiga olib keladi. Ularni tiklash uchun asrlar talab etiladi. Biror kishi bunday falokatlardan aziyat chekadi.
Nazariya:
Ushbu sub'ektlar o'z qonunlariga muvofiq rivojlanadilar. Ekologiyaning asosiy vazifalaridan biri bu qonunlarni aniqlash, jamoalarning barqaror hayoti va rivojlanishi qay tarzda qo'llab-quvvatlanishini va atrof-muhitning turli omillaridagi o'zgarishlar ularga qanday ta'sir qilishini aniqlash.
Hamjamiyatlarning tasodifiy shakllanish emasligi, shunga o'xshash jamoalar geografik joylashuvi va tabiiy sharoitlari o'xshash mintaqalarda paydo bo'lishi bilan tasdiqlanadi.
Atamaning kelib chiqishi
Ushbu tushunchani birinchi marta 1877 yilda taniqli nemis botanisti va zoologi Karl Moebius ishlatgan. U undan ma'lum bir hududda yashovchi organizmlarning umumiyligi va o'zaro munosabatlarini tasvirlash uchun foydalangan, bu biotop deb ataladi. Biotsenoz zamonaviy ekologiyani o'rganishning asosiy ob'ektlaridan biridir.