Biotexnologiya fanidan o’quv-uslubiy majmua

Ribosomalar – tarkibida RNK va strukturaviy oqsil saqlovchi nukleotid 
zarrachalar. Ribosomalarning biokimyoviy roli – oqsil sitezi. Aynan ribosomalarda 
alohida aminokislotalar birikib oqsillar hosil bo'ladi. 
 
Prokaiotlarda barcha turdagi RNKlar transkriptsiyasi bitta RNK – polimeraza 
ishtirokida kechadi. Eukariotlarda esa mRNK, rRNK, tRNK boshqa-boshqa RNK-
polimerazalar ishtirokida sintezlanadi. 
Prokariotlardagi DNKda genlar ketma-ket joylashgan, eukariotlarda esa DNK 
ning ayrim zonalarida hech qanday ahborot saqlanmaydi. DNK ning ahborot saqlovchi 
qismi 
ekzonlar
,ahborot saqlamaydigan qismi esa 
intronlar 
deyiladi. Transkriptsiya 
jarayoni tugaganidan keyin intronlar mahsus fermentlar yordamida kesiladi. Natijada 
mRNKda faqat ekzonlar qoladi va ular bir-biriga birikadi (
splaysing
). Ekzonlar uzunligi 
ko'pincha 150-200 ta nukleotid bo'lsa, intronlar uzunligi 40-10 000 nukleotidgacha 
bo'ladi. 
 
 Hujayradagi RNK larning foiz ulushi:
mRNK 3-5%;
 
rRNK 90%;
 
tRNK 4%.
 
Nisbatan yirik rRNK molekulasi oqsillar bilan birikib ribosomaning katta 
subbirligini tashkil qiladi. Kichikroq rRNK esa kichik subbirlikni hosil qiladi. Oqsil 

---

sintezida ikkala subbirliklarning qo'shilishidan ribosoma paydo bo'ladi. rRNK ribosoma 
massasining 60% tashkil etadi.
Hujayrada ribosomalardan tashqari 60 ga yaqin turli hil tRNK mavjud. tRNK bir 
zanjirli molekula bo'lib, nukleotidlari soni 75 dan 93 gacha bo'ladi. aminoatsil-tRNK-
sintetaza fermenti yordamida tRNKning 3'-uchiga aminokislota ulanadi. 20 ta 
aminokislotaning har biriga alohida tRNK bor. tRNKning ikkinchi uchidagi ohirgi 3 ta 
nukleotid