Bioorganik kimyo

         N-oksidolchin (N-kumar)  kislota                                ferula  
kislota 
 
Bu kislotalardan kumarin nomli tabiiy birikmalar  hosil bo’ladi.  
       
OH
COOH
H
H
OH
H
H
COOH
O
O
 
trans-o-oksodolchin kislota    kumarin kislota                           kumarin 
 
Kumarin – rangsiz xushbo’y hidli kristall shakldagi modda.  
           
3.C
6 
-  C
3
  -  C
6 
  guruhi:  bu  qatorda    uch  uglerodli  o’rin  oluvchi  ikkita 
fenol halqasiga birikkan bo’ladi, masalan, flavan(bu qator moddalarni 
flavonoid ham deydilar): 
 

---

 
172 
O
 
flavan  
         
Tabiiy  flavonoidlarning    xilma-xilligi  A  va  B  halqalarining  o’rin 
oluvchilari bilan bog’liq  bo’ladi. O’z tarkibida katexin halqasiga ega 
birikmalar  katexinlar  sinfini  tashkil  qiladi.  Katexinlar  rangsiz  kristall 
moddlar  bo’lib,  oson  oksidlanadilar  hamda  polimerlanish 
reaksiyalariga  kirishadilar.  Ular  o’simliklar  tarkibida  keng  tarqalgan 
bo’lib,  ko’pchilik  mevalar(olma,  nok,  olcha,  behi,  shaftoli,  o’rik) 
tarkibida  uchraydi.  Choy  o’simligini  yosh  novdalari  ayniqsa 
katexinlarga boydir(ular tarkibida 30% gacha katexinlar bo’ladi).  
  
O
3
4
5
6
1
2
7
8
1'
6' 5'
4'
3'
2'
H
H
H
H
OH
A
B
 
katexin 
 
Antotsianlar  -  o’simliklarni  bo’yoq  moddalari  hisobanib,  meva,  barg, 
gul yaproqchalarini  binafshadan tortib to qora-binafshagacha bo’lgan 
turli  ranglarga  bo’yaydilar.  Barcha  antotsianlar  geterohalqada  uch 
valentli  kislorod  (oksoniy)  saqlaydilar  va  shuni  hisobiga  osongina 
tuzlar,  masalan    xloridlar  hosil  qiladi.  Xlorofilldan  farqli  ravishda 
antotsianlar  -    noplastid  pigmentlar  bo’lib,  hujayra  vakuollarida 
uchraydilar. Antotsianlar aglikonlarini antotsianidin deb nomlanadi. 
Antotsianlar  aglikon  qismi  tuzilishga  ko’ra  asosan  quyidagicha 
turlarga bo’linadilar.   
O
OH
OH
HO
OH
R'
R
+
 

---

 
173 
 
R = R
1
= H – pelargonidin 
R = OCH
3
,  R
1
= H – peonidin 
R = Oh, R
1
= H – tsianidin 
R = R
1
= OH – delfinidin 
R = OCH
3 ,
 R
1
= OH – petunidin 
R = R
1
= OCH
3 
- malvidin 
 
    Ko’pincha bir o’simlikda bir yoki bir necha  antotsianidin asosidagi 
tuzilishga  ega  antotsianlar  uchraydi.  Masalan,  kartoshkada  10  ta 
antotsian  aniqlangan.  Ulardan  oltitasi  qiyoslanib  tuzilishi  aniqlangan 
va quyidagicha tuzilishga ega: 
 
                      Aglikon                                              Uglevod qoldig’i 
                 Pelargonidin                  5- glyukozido-3-ramnoglikozid