2.Osimliklarda uchraydigan boshqa moddalar.
Steroidlar murakkab tuzilgan bolib, molekulasi tortta halqaning bir-biriga qoshilishidan hosil bolgan. Bu halqalarning uchtasi fenantren hosilasi hisoblangan pergidrofenantrenni tashkil qilsa bittasi siklopentandan iborat. Bu halqalar bir- biri bilan qoshilishi natijasida siklopentan pergidrofenantren hosil boladi. Barcha steroidlar shu birikmasining hosilalaridar:
Siklopentanopergidro fenantren
Biroq steroidlar hosil bolishi yuqorida korsatilgan fenantren birikmasi bilan bogliq emas. Ular tirik organizmlarda izoprenoidlarning halqalanishi natijasida hosil boladi.
Steroidlarga steroidlar deb atamaydigan yuqori molekulyar spirtlar va ularning murakkab efirlari hisoblangan steroidlar ham kiradi. Undan tashqari, bazi sapogeninlar, alkaloidlar glinozidlar va garmonlar ham steroidlar gruppasiga mansub. Steroidlar, asosan, hayvonlar organizmida uchraydi. Keyingi vaqtlarda bu birikmalarning kopi osimliklardan ham ajratib olingan.
Steroidlarga mansub bolgan va hayvonlar organizimida kop tarqalgan xolesborin, keyingi yillarda osimliklar gulining changdonida, loviyaning urugpalla bariglarida va kartoshkada ham bolishi mass-spektroskopiya usulida aniqlangan. Osimliklar tarkibidan xolesteringa oxshash boshqa birikmalar origosterinlar ham topilgan masalan bugdoy donida ergosterol uchraydi:
. Steroidlar oqsillar bilan murakkab kompleks hosil qilib, moddalar almashinuvini boshqarishda muhim ahamiyatga ega bolgan hujayra membranalarining tuzilishida ishtirok etadi.Xolesterin molekulasida bitta ikkilamchi spirt gruppa va bitta qoshbog bor, u bir molekula galoidni biriktirib oladi. Inson va hayvonlar organizmi kalestirinni faqat oziq moddalar bilan birga qabul qilinmasdan ( lanomerdan) organik erituvchilar yordamida ajratib olinadi.Ergosterin molekulasida ham bitta ikkilamchi spirt gruppa bor. Uning shunisi ahamiyatlidir, u ultrabinafsha nurlar tasirida izomerlanib vitamin D ga aylanadi. Bu vitamin raxit kasalligini oldini olishda yordam beradi:
Gormonlar kimyoviy tabiati jihatdan ikki gruppaga bolinadi:
1. Aminokislotalar va ularga yaqin birikmalar: adrenalin, tiroksin, insulin, gipofiz bezining oldingi qismida ishlanadigan gormonlar va boshqalar kiradi.
2. Molekulalari siklopentanofenantrayen halqasidan tashkil topgan steroid gormonlar: jinsiy organ bezlari ishlab chiqaradigan gormonlar va buyrak usti bezining postloq qismida ishlatiladigan gormonlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |