Биология ва генетика

Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)


Modul. Moyli ekinlar seleksiyasi va urug‘chiligi

”Moyli ekinlar seleksiyasi va urug‘chiligi” fani vazifasi va ahamiyati.

“Moyli ekinlar seleksiyasi va urug‘chiligi” fani, uning ahamiyati, maqsadi va vazifalari. Fanning tarixiy rivojlanish bosqichlari. Moyli ekinlarni urug‘chiligi seleksiyasini rivojlantirishda Respublikamizda qabul qilingan qonun va farmoyishlar. Elita va reproduksiyali urug‘larni yetishtirish. Mexanik va biologik ifloslanish va ularning oldini olish tadbirlari.


O‘zbekistonda moyli ekinlar seleksiya usullarini asosiy yo‘nalishlari.

“Sholi ekinlar seleksiya usullarini asosi yo‘nalishlari”. Sholida aprobatsiyasini o‘tkazish tartibi va davri. Aprobatsiya o‘tkazishda e’tiborga olinadigan asosiy belgi va xususiyatlar. Sholida dala tekshiruvini o‘tkazish tartibi.

Boshlang‘ich namuna, uning xillari, suniy barpo etish usullari.

Boshlang‘ich namuna va uning ahamiyati. Boshlang‘ich namunaning turkumlari va xillari. Ularni sun’iy barpo etish usullari. O‘simliklar introduksiyasi haqida tushuncha. Irsiy o‘zgaruvchanlikdagi o‘xshash (gomologik) qatorlar qonuni. O‘simliklar dunyo kolleksiyasi va uni barpo etilishi. Madaniy o‘simliklarning kelib chiqish markazlari haqida ta’limot. Birlamchi va ikkilamchi genetik markazlar tushunchasi.

Moyli ekinlar yangi navlarini yaratishda seleksiya usullari.
“Nav haqida tushuncha va ularning xillari”. Kasallik, hasharot va zararkunandalarga chidamli, mexanizatsiya yordamida parvarish qilish va terishga moslashgan, chigitlarni moydorlik darajasi yuqori hamda tolasini texnologik ko‘rsatkichlari to‘qimachilik sanoati talablariga to‘liq javob beradigan navlarni yaratish.


Ota-ona juftlarini tanlash. Duragaylash tartibi.

Chatishtirish uchun ota-ona juftlarini tanlash asoslari. Ota-ona juftlarini ekologik-geografik asosda, xosil elementlarining tarkibiga va ayrim o‘suv davrining uzun-qisqaligiga qarab, kombinatsionqobiliyati (NKQ, HKQ), kasalliklarga va zarakunandalarga chidialiligi bo‘yicha farqlar asosida tanlash. Duragaylash tartibi. Turichida, turlararo va uzoq shakillarni duragaylash tushuniladi.