Биология ва генетика

3-Amaliy mashg‘ulot
3 mavzu: Moyli ekinlarda chatishtirish o‘tkazish tartibi(Zig‘ir)


Mashg‘ulotning maqsadi: Talabalarni seleksiya jarayoninida Chatishtirish uchun juft tanlash prinsiplarini,duragaylash tartibi va changlash usullarini bilan tanishtirish..


Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni: Chatishtirish uchun juft tanlash prinsiplarini,duragaylash tartibi va changlash usullarini o‘rganish.
Sintetik seleksiya amaliyotida duragaylash yo‘li bilan seleksion material yaratish uchun dastavval ota-ona juftlar tanlanadi. Duragaylashning muvaffakiyati ota-ona juftlarini to‘g‘ri tanlashga bog‘liq.
Seleksiya ishida chatishtirish uchun ota-ona juftlarini tanlashning 5 ta usuli (prinsiplari) mavjud.

1. Ekologo - geografik;

2. Hosil elementlariga qarab;
3. Ayrim rivojlanish fazalarining davomiyligiga qarab;
4. Kasallik va zararkunandalarga bardoshliligiga qarab;
5. Diallel chatishtirish asosida;


1.Ekologo - geografik prinsip: Bu usulni birinchi bo‘lib N.I.Vavilov ishlab chiqqan, lekin amalda birinchi bo‘lib A.P.Shexurdin, P.P.Lukyanenko kabi atoqli seleksionerlar qo‘llaganlar va bir nechta navlarni yaratganlar. Bu prinsipga ko‘ra chatishtirilayotgan juftlarning hech bo‘lmaganda bittasi nav yaratilishi rejalashtirilayotgan sharoit uchun mos bo‘lishi kerak.


2. Hosildor navlar yaratishda o‘simliklarning mahsuldorlik ko‘rsatkichlari e’tiborga olingan holda chatishtirishlar o‘tkaziladi. Masalan, bug‘doyda mahsuldor poyalar soni, don yirikligi, 1000 ta donning vazni, 1 tup o‘simlik hosili, g‘o‘zada esa ko‘saklar soni, chigit og‘irligi va x.k.


3.Rivojlanish fazalarining davomiyligiga qarab juft tanlashda tezpishar navlarni yaratishda foydalaniladi. Buning uchun chatishtirilayotgan juftlarning bittasi rivojlanishining bir fazasi, ikkinchisi esa boshqa fazasi davomiyligi qisqa bo‘lishi maqsadga muvofiq.