Биология ва генетика

15-mavzu: Moyli ekinlarning elita urug‘larini yetishtirish usullari

Urugchilik mamlakatimizda kishlok xujalik ekinlarining xosildorligini tuxtovsiz oshirishda va kishlok xujalik mahsulotlari xajmini keskin kupaytirishda muxim tadbiriy choralardan biri hisoblanadi. Shuning uchun urugchilik kishlok xujalik ishlab chikarishining maxsus tarmogi hisoblanadi va selektsiya fani bilan chambarchas boglikdir. U selektsiya yaratgan yangi navlarni ishlab chikarishga joriy etish va uruglik maydonlardan sifatli maxsuldor uruglar etishtirish bilan selektsiya yutuklarini amalga oshiradi.

Urugchilikning maksadi kishlok xujaligi sharoitlarida rayonlashtirilib, ekilayotgan navlarning urugini ommaviy ravishda nav tozaligini, biologik va xosil sifatlarini saklab kupaytirishdan iborat.
Moyli ekinlar urugchiligining nazariy asosi, boshka kishlok xujaligi ekinlariniki kabi, genetika hisoblanadi. Shuning uchun xam moyli ekinlar urugchiligi irsiyat va uning uzgaruvchanligi tugrisidagi genetika konuniyatlari bilan chambarchas boglikdir.
Urugchilikning vazifasi rayonlashtirilgan ( davlat reestriga kiritilgan) navlarning urugini nav tozaligini, biologik va xujalik xususiyatlarini saklab ommaviy ravishda kupaytirishdan iborat.
Fan yutuklari va ishlab chikarish ilgorlarining tajribasidan ma`lumki, zamonaviy, tugri tashkil kilingan urugchilik ekinlar xosildorligini 25-30 foizgacha oshiradi. Shu bilan birga ekinlarning xosildorligi kullanilayotgan texnologiya saviyasiga xamda navlarni tugri tanlash va ekish uchun foydalanayotgan urug sifatiga boglikdir. Shu yul bilan etishtirilayotgan kushimcha xosil xech kanday xarajatlarsiz olinadi va katta samara beradi.
1996 yil 29 avgust Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlis 1- chakirik 6- sessiyasida « Urugchilik tugrisida»gi konun kabul kilindi. Bu 4konunda urugchilikka tegishli bulgan xamma masalalar anik kursatilib berildi. Mazkur xujjatga kura, urugchilikning asosiy vazifalari (2-modda) kuyidagilardan iborat:


1. Kishlok xujaligi ekinlarining uz urugchilik bazasini yaratish;