Биология ва генетика

9-mavzu: Xantal seleksiyasi


Reja:
1.Xantal axamiyati, ekilish tarixi va maydonlari.
2.Xantal seleksiyasida dastlabki materialdan foydalanish.
3.Seleksiya yo‘nalishlari va vazifalari.
4.Seleksiya usullari, duragaylash, poliploidiya, mutagenez va geterozisdan foydalanish.

Xantal issiqka uncha talabchan emas, urug‘lari 2-3 ⁰S da una boshlaydi, maysalari 8-10°Sda sovuqqa bardosh beradi, qor tagida bemalol qishlab chiqadi. Markaziy Osiyoda xantalni kuzgi qilib ekish mumkin. Qishgi sovuqlar o‘simlikka mutlaqo ta’sir kilmaydi. Qurg‘oqchilikka chidamli, yorug‘likka talabchan, uzun kunlik o‘simlik. Eroziyaga uchragan va shurlagan tuproqlarda yaxshi hosil bermaydi. Umuman olganda tuprokka talabchan emas. Qurg‘oqchshshkka chidamli bo‘lishi bilan bir qatorda, tuproqda nam bo‘lsa, gurkirab o‘sadi, o‘sish davri -90-110 kun.

Xantal urug‘ining tarkibida 33-34 % gacha moy mavjud.

O‘g‘itga bo‘lgan talabi. Maxalliy o‘g‘itlarni gektariga 5-10 tonna solish tavsiya etiladi. Yillik mineral o‘g‘itlar me’yori: fosfor 60-70 kg, kaliy 30-40 kg, azod 100-120 kg.

Namga bo‘lgan talabi. Namga talabchan. Kuzda ekishdan oldin bir marta, baxorda urug‘lari pishguncha 2 marta sug‘oriladi. Har gali sug‘orish me’yori 800-900 m²/ga. Mavsumiy sug‘orish me’yori 2500-3500 m²/ga.

Ok xantal. Sarapet yoki ko‘k xantalga Karaganda sovuqqa chidamli, kishki sovuklarga bemalol bardosh beradi. Namga ko‘k xantalga nisbatan talabchan, tuproq tanlamaydi. Ildizlari tup-rokdagi barcha ozuqa moddalarni uzlashtirish xususiyatiga ega, o‘sish davri 65-70 kun, uzun kunli o‘simlik. Ekiladigan navlari: “Zarya”, “VNIIMK-405”, “Yubileynaya”, “Skorospelka-2”. Ushbu navlar bizning sharoitda yuqori hosil beradi. O‘zbekistonda xozircha xantalning yangi navlari yaratilmagan..


10-mavzu: Zaytun seleksiyasi


Reja:

1. 
   Zaytunning axamiyati ekilish tarixi va maydonlari.
   
2. 
   Zaytunning axamiyati, ekilish tarixi va maydonlari.
   
3. 
   Zaytunning seleksiyasida dastlabki materialdan foydalanish.
   

Zaytun daraxti (Olea L) daraxtsimon moyli usimlikning eng sifatli ozik-ovkat va texnik moy olinadi.

Zaytun daraxtining moyi ozik=avkat va ta`mi borasida tung daraxti moyi esa texnik moy sifatida tengsiz bulib hisoblanadi. Er sharida zaytun daraxtlari ekilgan maydoni 5,5 mm gektarni egallaydi. Eng kata zaytun plantatsiyalari Ispaniyada daraxtlar soni 200 mln.ga yakin. Keyin Italiya, Portugaliya, Kichik Osiyo va Gretsiya, Tunis – Saxel (Sahel), Suza va ayniksa Sfaks (Afaks). Aljir va Marokka (Atlas taglari). Shakr mamlakatlarida zaytun kam ekiladi. Zaytun etishtirilgan maydonlar kisman Gruziya, Ozarbayjon, Turkmaniston va Krimda mavjud.
Zaytun Urta er dengizi hududining tipik landshaftsimon daraxt bulib hisoblanadi. Zaytun Olea L. turiga, Oleaceae oilasiga, tropik va substropik kengliklar asosan togli hududlarga mansub usimlik.
Xama turi doimiy yashil daraxtsimonlar va butasimonlardir. Madaniy turini fakat bita O.europace L. tashkil kiladi, yovvoyi xili aniqlangan.
Olea turining vakillari Afrika, Arabiston, eron, Xindiston, Garbiy Xitoy, Avstraliyada tarkalgan. Ba`zi olimlar O.europace ning yagona dastlabki turi deb 1791 y Lamark tomonidan ta`riflangan O.chpysophylla Lam turini hisoblaydilar.