Биология ва генетика

Selektsiya usullari va yutuklari
Zigir uzidan changlanuvchi usimlik bulganligi uchun bu ekinni selektsiyaning asosiy usuli bulib bir martali yakka tanlash hisoblanadi. Yaratilgan zigirning deyarli xamma navlari shu usul bilan amalga oshirilgan.
Duragaylash yuli bilan yaratilgan navlardan Krunosemyanniy 3 va Kubanskiy 9 navlar Kozogistondan olib kelingan urta urugli mejeumoq bilan Maroqkodan olib kelingan yirik urugli zigirni chatishtirish natijasida xosil qilingan. Xosil qilingan duragaylar ertapishar, yuqori moyli, yuqori xosilli va kasalliklarga, ayniqsa zang kasali va doglilikka chidamlidir.
Moyli ekinlar ITI da yuqori moyli VNIIMK 5237, Udjan navlari VIRning Kuban tajriba stansiyatsida – Donskoy 166, VIR – 1647, VIR – 1650, Krupnosemyanniy, Kubanskiy 9, Krasnokut davlat selektsion stantsiyasida – Krasnokutskiy 420 navi, Barnaul selektsion stantsiyasida Sibir navi. Bu nav juda katta maydonlarda ekilib kelgan. Shatilov selektsion stantsiyasida Shatilovskiy 39 va Shatilovskiy 48 navi, Uzbekistonda Gallaoroldagi (sobiq Milyutin tajriba stantsiyasi) Ya.G. Momot tomonidan zigirning Buxarskiy 32 navi yaratilgan. Bu nav kup yillar davomida Uzbekiston, Tojikiston va boshqa mamlakatlarda keng tarqalib ekilib kelgan. Tojikistonda – Gissarskiy 1474, Azarbayjonda esa Artikskiy 7 va Gukasyanskiy 17 navlari, Stavrapol ulkasida – Stavrpolskiy 79 navi yaratilgandir.
Uzbekistonda xozirgi vaqtda zigirning Baxmalskiy 2 navi davlat reestriga kiritilgan va ekilmoqda. Uning qisqacha tavsifi quyidagicha:
Baxmalskiy – 2. Uzbekiston donchilik ilmiy tekshirish instituti (“Don” ishlab chiqarish birlashmasi)da Baxmal 1056 navidan tanlash yuli bilan yaratilgan.
Mualliflar: Kovalev A.I., Bekbutaev M.B., Fedoseeva A.M.
1986 yildan Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarining lalmikor erlarida Davlat reestriga kiritilgan. Nixollari yashil. Poyasi tik usadi, kichik. Bargi nashtarsimon. Guli xavorang. Urugi jigarrang. 1000 urugining vazni 5,9 g. urtacha xosildorlik 5,8 – 8,4 sentnerga teng. Ertapishar, 75 – 85 kunda pishadi. Qurg‘oqchilikka, tukilishga va yotib qolishga chidamli. Donidagi yog miqdori 40,9 %. Nav qishloq xujalik kasalliklari va xasharotlarga chidamli.