Biologiya

Sitoplazmatik  membrana  hujayra  devori  bilan  sitoplazmani  bir  biridan  

ajratib  turadi. U  har  qanday  hujayrada  mavjudligi  shart  bo’lgan  organoiddir. 

Sitoplazmatik    membrana    butunligining    yo’qolishi,  ya’ni    shikastlanishi  

natijasida  hujayra  nobud  bo’ladi. Sitoplazmatik  membrana  uch  qavatdan – lipid  

qavati    va    uning    ikki    tomonidan    oqsil    qavatlaridan    iboratdir.  Hujayra    quruq  

massasining  8 – 15 %  sitoplazmatik  membranaga  to’g’ri  keladi. Uning  qalinligi  

7 – 10 nm. ga  teng. Sitoplazmatik  membrana  osmotik  to’siq  vazifasini  bajaradi, 

muhitdan    hujayra    ichiga    va    hujayra    ichidan    muhitga    modda    almashinuvi  

jarayonida  ozuqa  va  hosil  bo’lgan  moddalarni  transport  qilishni  boshqaradi. 

Sitoplazmatik  membrananing  moddalarni   transport    qilish    xususiyati    uning  

sirtida  yiki  ichki  tomonida  joylashgan  fermentlar  bilan  amalga  oshiriladi.  

 

Sitoplazma.  Hujayra    sitoplazmasi    yarim    suyuq,  qovushqoq,colloid  

sistema. Sitoplazma  asosan  oqsillardan  iborat. Unda  ozuqa  moddalari  zaxirasi  

joylashgan.  Sitoplazmaning    har    yeridan    mezosoma    kesib    o’tgan.  Mezosoma  

sitoplazmatik  membrana  bilan  tutashgan.   

 

 

 

 

 

---

23 

 

 

Mezosoma  turli - tuman  funksiyalarni  bajaradi.mezosomada  oksidlanish – 

qaytarilish    fermentlari    joylashgani    tufayli    unda    turli  –  tuman    oksidlanish  – 

qaytarilish  jarayonlari  boradi. Buning  natijasida  hujayra  kerekli  energiya  bilan  

ta’minlanadi.  Gramm    ijobiy    bakteriyalarning    mezosomasi    yaxshi    rivojlangan  

bo’ladi.  Gramm    salbiy    bakteriyalarda    esa,  ular    yaxshi    taraqqiy    etmagan    va  

soddaroq  tuzilgan  bo’ladi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sitoplazmada    mayda    granula    shaklida    20  –  30  nm    kattalikdagi  

ribosomalar  bo’ladi. Bakteriya  hujayrasida  ularning  soni  5 – 50 ming tagacha  

yetishi  mumkin. Ribosomalar  taxminan  50 % RNK  va  50 %  oqsildan  iborat. 

Ribosomada  oqsil  moddalari  sintezlanadi.  

 

 

 

 

 

 

Prokariot  va  eukariot  mikroorganizmlarda   yadro  DNK  molekulalaridan  

tuzilgan.  Prokariot    organizmlarning    sitoplazmasida    DNK    ma’lum    bir    joyni  

egallaydi. U  eukariot  hujayra   yadrosi  singari  sitoplazmadan  membrana  bilan  

ajratilmagan.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bakteriyalarda    yadro    apparati    nukleotid    deyiladi.    Eukariotlarda    esa  

yadro    deyiladi.  Bakteriyalar    nukleotidi    yopiq,  halqasimon  ,  bir  –  biri    bilan  

spiralday    o’ralgan    ikkita    DNK   molekulasida    iborat    bo’ladi.  Uning    uzunligi  

1,4mm  bo’lib,  hujayra    uzunligida    1000  marta    ortiq.  Bakteriyalarning    DNK  

nukleotidi  bakteriya  xromosomasi  ham  deyiladi. Bakteriya  nukleotidi  hujayra  

xususiyatlarini  saqlaydi  va  uni  nasldan  naslga  ko’chiradi.