Biologiya o’qitishda foydalaniladigan uslublar va usullari Darsning maqsadi va vazifalari

3.Kurgazmali metodlar guruhi. O’qitish jarayonida ko’rgazmali metodlarning qo’llanilishi, o’quv materiali mazmunidan kelib chiqqan holda ob’yektlar va hodisalarni hissiy idrok etish, ularni taqqoslash, o’ziga xos xususiyatlarni aniqlash, umumlashtirish, sintezlash, xulosa yasashga imkon beradi, Ko’rgazmali metodlar o’qitish jarayonida og’zaki, amaliy, mantiqiy, muammoli metodlar bilan uyg’un holda qo’llaniladi. Masalan, o’quvchilarga ko’rgazma asosida o’quv materialini o’rganish bo’yicha toshiriqlar o’qituvchi tomonidan og’zaki beriladi. Topshiriqlarni bajarish jarayonida ko’rgazmalilik amaliy metodlar bilan birikib ketadi, darsda vujudga kelgan muammoli vaziyatlarni hal etishda muammoli metodlar bilan mujassamlashib ketadi. O’qitish jarayonida ko’rgazmali metodlardan o’z o’rnida va samarali foydalanishning quyidagi afzalliklari mavjud:
- o’quvchilarda ko’rgazmali obrazli tafakkurni rivojlantirish, o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish, aqliy faoliyat usullarni egallash;
- o’rganilayotgan nazariy masalalarni aniqlashtirish, darsda bevosita kuzatish imkoni bo’lmagan hodisa va jarayonlarni modellashtirish;
• biologik ob’yektlarni kuzatish, ular ustida tajribalar o’tkazish, olingan nazariy bilimlarni amaliyotga qo’llash, o’rganilgan hodisalarni sxema, jadvallar asosida aniqlashtirish va tasniflash imkonini beradi.
Biologiyani o’qitishda foydalaniladigan ko’rgazmali vositalar sirasiga quyidagilar kiradi:
• tabiiy va tirik ob’yektlar gerbariylar, kolleksiyalar, mikro va ho’l preparatlar, xona o’simliklari, tiris tabiat burchagida boqiladigan hayvonlar va x.k;
• real ob’yektlarni aks ettiruvchi maxsus tayyorlanadigan tasviriy vositalar jadvallar, sxemalar, rasmlar, modellar, mulyajlar va boshqalar;
• ko’rgazmalilikning shartliramziy vositalari biogeografik plastlarning kartalari, globuslar;
• o’qitishshshg texnik vositalari o’quv kinofilьmi, diafilьm, diapozitivlar, videolavhalar va h.k.
• o’qitishning mulьtimediali vositalari EHM ning ta’lim dasturlari, elektron versiya va darsliklar, ovoz, animatsiya, dinamik harakat va uch ko’lamli tasvirni o’zida mujassamlashtirgan mulьtimedialar va h.k.
Kuzatish metodi bu tirik organizmlarda boradigan jarayonlar va tabiat jismlarida sodir bo’ladigan hodisalarni o’quvchilarning maqsadga muvofiq holda idrok etishi hisoblanadi. Bu metodda o’quvchilarning kuzatishi bo’yicha to’planagan ma’lumotlari bilim manbai sanaladi.
4. Amaliy metod. Bu metod o’qituvchi tomonidan tashkil qilinadigan va yo’naltiriladigan, o’quvchilar fikrini rivojlantirishni mo’ljallagan so’z, ko’rgazmalilik va amaliy ishning o’zaro murakkab bog’lanishda bo’lishini ko’rsatadi. Biologiyani o’qitishda amaliy metodlardan o’simliklarni parvarish qilish, hayvonlarni boqish va ko’paytirishda keng foydalaniladi. Bu metod o’quvchilarning biologiyadan o’zlashtirgan bilimlari, kuzatish va jismoniy mehnat ko’nikmalarini qamrab olib, o’quvchilarni qishloq xo’jaligi mehnati asoslarini egallash va kasbga yo’llash, ekologik va iqtisodiy tarbiya berishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Amaliy metodlarning turlariga:
1.tabiiy ob’yektlarni tanlab olish va aniqlash bo’yicha ishlar.
2. xodisalarni kuzatish va qayd qilish tajriba o’tkazish.
3. Tajribalar qisqa va uzoq muddatli bo’lishi mumkin.
5. Yangi mavzuni mustaxkamlash: (30 min)
1. O’qitish metodlariga ta’rif bering.
2. O’qitish metodlarini metodologik va nazariy qoidalariga asosan ta’riflang.
3. I.D.Zverev o’qitish metodlarini qaysi asoslarga ko’ra tasniflagan?
4.Yu.K.Babanskii tasnifiga muvofiq o’qitishning reproduktiv metodlari guruhiga qaysi metodlar kiritilgan?
5. Suhbat metodi hikoya metodidan qaysi jihatlari bilan farqlanadi o’quv ma’ruzasi metodi qo’llash uchun o’qituvchi e’tiborini nimalarga kuzatish zarur?
6. Ko’rgazmali metodlarning o’ziga xos xususiyatlarini tushuntiring: Yu.Amaliy metodlar guruhiga mansub metodlarning tavsiflang

Aim.uz