Biologiya kafedrasi

lаbоrаtоriya mаshgulоtlаri Laboratoriya mashg`ulot mavzulari

Download 3,87 Mb.

bet	2/79
Sana	18.01.2022
Hajmi	3,87 Mb.
	#391023

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 79

Bog'liq
Odam fiz laboratoriya ishlanmasi

lаbоrаtоriya mаshgulоtlаri	Laboratoriya mashg`ulot mavzulari	dars soatlari hajmi	13-1- biо18	13-2- biо18	13-3- biо18	13-4- biо18
imzo
1	Ichki a`zolar topografiyasi.	2
2	Ko`zgaluvchan to`qimalar mikrostrukturasi. Baqada nerv-muskul preparatini tayyorlash.	2
3	Biotoklarni kuzatish: gal’vanining 1 - va 2-tajribalari (tinchlik toki), mateuchchi tajribasi (xarakat toki).	2
4	Orqa miya reflekslarini kuzatish. Turli qo`zg`atkichlar ta`sirida orqa miya reflekslarini kuzatish. Retseptiv maydon haqida tushuncha.	2
5	Reflektor yoyining tarkibi va turlari. Reflektor yoyi butunligining axamiyati (baqada olib boriladigan tajribalar).	2
6	Reflektor faoliyatning qonuniyatlari. Summatsiya, irradiatsiya, induktsiya va koordinatsiya qonunlari. Bo`sag`a kuchini aniqlash.	2
7	Markaziy nerv tizimining anatomik va gistologik tuzilishini o`rganish.	2
8	Insonda turli shartsiz reflekslarni kuzatish.	2
9	Onf tiplarini aniqlash.	2
10	Xotira xajmini aniqlash. Odamda qisqa muddatli eshituv xotirasini hajmini aniqlash	2
11	Ixtiyoriy diqqatning barqarorligini va ko`chuvchanligi (boshqa narsalarga yo`naltirish)ni aniqlash.	2
12	Vegetativ nerv tizimining tuzilishi: simpatik, parasimpatik va metasimpatik nerv tizimi. Vegetativ refleks yoyining tuzilishi.	2
13	Vegetativ reflekslarni kuzatish. Ashner, gol’ts, gering tajribalari.	2
14	Markaziy tormozlanish xodisasi (sechenov tajribasi) (baqada tajriba utkazish).	2
15	Analizatorlarning tuzilishi (ko`z, quloq). Ko`zning ko`rish o`tkirligini aniqlash. Ko`zning ko`r dog`ini aniqlash (mariott tajribasi).	2
16	Endokrin bezlarning makro-va mikrotuzilishi.	2
17	Qon morfologiyasi. Izo-, gipo- va gipertonik eritmalar tayyorlash va ular ta`sirida eritrotsitlar holatini aniqlash. Qon ivishini kuzatish.	2
18	Qonni tadqiq qilish uslublari. Qon guruxlari, rezus-omil, gemoglobin mikdori, eritrotsitlarning chukish tezligi, leykotsitar formulani aniqlash.	2
19	Eritrotsitlar sonini goryaev kamerasi yordamida sanash.	2
20	Qon aylanish tizimining morfofunktsional xususiyatlari. Qon tomirlari devorining tuzilishi. Arterial bosim va pul’sni aniqlash.	2
21	Yurakning o`tkazuvchi tizimi. Baqa va odam yuragining o`tkazuvchi tizimini solishtirish (stanius tajribasi).	2
22	Yurak faoliyatiga turli kimyoviy moddalar (kaliy, natriy, kal’tsiy, alkogol’, adrenalin, atsetilxolin)ning ta`siri. Baqa a`zolari (barmoklar, panjalar, til, ichak tutkichi va upkaparda)ning kapillyarlarida kon aylanishini kuzatish.	2
23	Jismoniy yuklamani nafas va yurak xarakatiga ta`siri.	2
24	Upkaning tiriklik sigimini aniqlash. Spirometriya. Nafas olish va nafas chikarish mexanizmini donders tajribasi yordamida kuzatish.	2
25	Asosiy moddalar apmashinuvini jadval va rid formulasi yordamida aniqlash.	2
26	Buyrak anatomiyasi. Siydikning sifat taxlili.	2
27	Sulakda fermentlar faolligini va mutsin borligini aniqlash.	2
28	Odamda ovqat ratsionini tuzish	2
29	Oshkozon osti bezining xazm xususiyatlarini o`rganish.	2
30	Ichakda glyukoza va tuzlarning surilishini aniqlash.	2
	jami:	60

Laboratoriya mashg`lulotlari.

Laboratoriya mashg`uloti № 1

1-mavzu: Ichki a`zolar topografiyasi. Fiziologik tekshirishlarda qo`llaniladigan asboblar.

Kerakli jixozlar: Fiziologik tadqiqotlar uchun anjomlar.

Nazariy tushuncha: Umumiy fiziologiyani o`rganishda talabalar turli xildagi apparat va asboblardan foydalanadilar. Ularni ilgari ximiya va fizika laboratoriya ishlarida ishlatganlar. Ayniqsa keyingi yillarda kompyuterlarni kirib kelishi talabalar hayotida inqilobiy o`zgarishlar kiritdi. Lekin ba`zi apparat va asboblar esa maxsus fiziologik tekshirishlar uchun mo`ljallangan. Fiziologik laboratoriya jihozlari oddiy richaglardan tortib, o`lchash va jarayonlarni qayd qilishni bajara oladigan elektron apparatlargacha bo`lgan sistemalarni o`z ichiga oladi. SHuning uchun ham talaba o`zining diqqat e`tiborini o`rganilayotgan fiziologik jarayonga jalb eta olishi, tajribada ishlatilayotgan apparat yoki asbobning ishlash darajasini aniqlay bilishi, hamda fiziologik jarayonlarning ko`rsatgichini qayd qila olishi kerak. Tirik to`qimalarning faoliyatini kuzatish uchun ularga ta`sir etish kerak. Fiziologiya mashg`ulotlarida biror organni kuzatish uchun turli sun`iy, ta`sirlovchilardan foydalaniladi. Bular mexaniq (igna sanchish, zarba), kimyoviy (ishqorlar, kislotalar va hokazolar), Missiqlik omillari va elektr toki bo`lishi mumkin. Laboratoriya mashg`ulotlarida qo`llaniladigan eng qulay ta’sirlovchilar elektr toki hisoblanadi, chunki uning kuchini va ta`sir etish vaqtini o`lchash mumkin. Eng asosiysi elektr toki o`rganiladigan to`qimani Mshikastlamaydi. To`qimalarni ta`sirlash uchun asosan doimiy tok laboratoriya sharoitida akkumulyatordan yoki maxsus xildagi gazotronli va katodli o`tkazgichlar elektr tarmoqlariga ulanadi. Biroq ta`sirlovchi tokning kuchi bo`sag`a kuchidan oshmasligi lozim. To`qimalarga elektr toki bilan ta`sir etish uchun elektrodlar ishlatiladi. Ular odatda platina va kumushdan yasaladi. Fiziologiyadan laboratoriya mashg`ulotlarini hayvon ustida o`tkaziladigan tajriba yoki jarrohlik vaqtida jarrohlikda ishlatiladigan asboblardan foydalaniladi. Lekin laboratoriya sharoitida o`tkaziladigan ba`zi tajribalarda maxsus asboblardan ham foydalaniladi.

1-rasm. Fiziologik tajribalarda foydalaniladigan asboblar.
Fiziologiyaning amaliy mashg`ulotlarini o`tkazishda hayvonlardan foydalaniladi. Ko`pincha laboratoriya Mishlarida baqadan foydalaniladi. Ba`zi hollarda issiq qonli hayvonlar ustida ham tajriba o`tkaziladi. Bunda oq sichqon, kalamush, dengiz sichqoni, quyon, itlar Mustida tajriba olib boriladi. Hayvonlar ustida tajriba o`tkazish uchun ularni harakatsizlantirish lozim.

Harakatsizlantirish bir necha usullar bilan amalga oshiraladi.

1. Hayvonlarni o`rgatish. Masalan, itlarni maxsus stanoklarga o`rgatish yo’li bilan turli tajribalarni amalga oshirish mumkin.

2. Hayvonlarni bog`lab quyish. Masalan, quyon, mushuk, itlarni maxsus jarrohlik stoliga yotqizib oyoqlarini stol atrofiga arqon bilan bog`lab tortib qo`yiladi.

3. Narkoz (efir, spirt, uretan). berish yo’li bilan tinchlantirish. Fiziologik amaliyotda narkoz kamdan kam ishlatiladi. Baqani narkozlash uchun 10% spirt eritmasi yoki 2% efir eritmasi ishlatiladi. SHisha idishga efir yoki spirt eritmasiga namlangan paxta solinadi va baqani 10-5 Mminut quyib yuboriladi. U bo`shashib harakatsizlanib qoladi. 5%uretan preparatidan 1 mm teri ostiga yuboriladi. Uning ta`siri 15-20 minutdan so`ng boshlanadi.

4. Hayvonlarning nerv sistemasini shikastlantirish yo’li bilan tinchlantirish. Masalan, baqani harakatsizlantirish uchun uning orqa miyasi shikastlantiriladi. Buning uchun baqani yuqori jag`i nog`ora pardaning orqa qismidan o`tkir qaychi bilan tezlikda olib tashlanadi. Pastki jag` saqlab qolinadi. Hamma ish bajarib bo`lgandan keyin zond orqa miyaga kiritilib, orqa miya buziladi. Yirik hayvon (quyon, mushuk, it)larni harakatsizlantirish uchun esa bosh miyadan uzunchoq miya ajratiladi.

Download 3,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

Biologiya kafedrasi

lаbоrаtоriya mаshgulоtlаri Laboratoriya mashg`ulot mavzulari

lаbоrаtоriya mаshgulоtlаri

Laboratoriya mashg`ulot mavzulari

dars soatlari hajmi

1

Ichki a`zolar topografiyasi.

2

2

Ko`zgaluvchan to`qimalar mikrostrukturasi. Baqada nerv-muskul preparatini tayyorlash.

2

3

Biotoklarni kuzatish: gal’vanining 1 - va 2-tajribalari (tinchlik toki), mateuchchi tajribasi (xarakat toki).

2

4

Orqa miya reflekslarini kuzatish. Turli qo`zg`atkichlar ta`sirida orqa miya reflekslarini kuzatish. Retseptiv maydon haqida tushuncha.

2

5

Reflektor yoyining tarkibi va turlari. Reflektor yoyi butunligining axamiyati (baqada olib boriladigan tajribalar).

2

6

Reflektor faoliyatning qonuniyatlari. Summatsiya, irradiatsiya, induktsiya va koordinatsiya qonunlari. Bo`sag`a kuchini aniqlash.

2

7

Markaziy nerv tizimining anatomik va gistologik tuzilishini o`rganish.

8

Insonda turli shartsiz reflekslarni kuzatish.

9

Onf tiplarini aniqlash.

10

Xotira xajmini aniqlash. Odamda qisqa muddatli eshituv xotirasini hajmini aniqlash

11

Ixtiyoriy diqqatning barqarorligini va ko`chuvchanligi (boshqa narsalarga yo`naltirish)ni aniqlash.

12

Vegetativ nerv tizimining tuzilishi: simpatik, parasimpatik va metasimpatik nerv tizimi. Vegetativ refleks yoyining tuzilishi.

13

Vegetativ reflekslarni kuzatish. Ashner, gol’ts, gering tajribalari.

14

Markaziy tormozlanish xodisasi (sechenov tajribasi) (baqada tajriba utkazish).

15

Analizatorlarning tuzilishi (ko`z, quloq). Ko`zning ko`rish o`tkirligini aniqlash. Ko`zning ko`r dog`ini aniqlash (mariott tajribasi).

16

Endokrin bezlarning makro-va mikrotuzilishi.

17

Qon morfologiyasi. Izo-, gipo- va gipertonik eritmalar tayyorlash va ular ta`sirida eritrotsitlar holatini aniqlash. Qon ivishini kuzatish.

18

Qonni tadqiq qilish uslublari. Qon guruxlari, rezus-omil, gemoglobin mikdori, eritrotsitlarning chukish tezligi, leykotsitar formulani aniqlash.

19

Eritrotsitlar sonini goryaev kamerasi yordamida sanash.

20

Qon aylanish tizimining morfofunktsional xususiyatlari. Qon tomirlari devorining tuzilishi. Arterial bosim va pul’sni aniqlash.

21

Yurakning o`tkazuvchi tizimi. Baqa va odam yuragining o`tkazuvchi tizimini solishtirish (stanius tajribasi).

22

Yurak faoliyatiga turli kimyoviy moddalar (kaliy, natriy, kal’tsiy, alkogol’, adrenalin, atsetilxolin)ning ta`siri.

Baqa a`zolari (barmoklar, panjalar, til, ichak tutkichi va upkaparda)ning kapillyarlarida kon aylanishini kuzatish.

23

Jismoniy yuklamani nafas va yurak xarakatiga ta`siri.

24

Upkaning tiriklik sigimini aniqlash. Spirometriya. Nafas olish va nafas chikarish mexanizmini donders tajribasi yordamida kuzatish.

25

Asosiy moddalar apmashinuvini jadval va rid formulasi yordamida aniqlash.

26

Buyrak anatomiyasi. Siydikning sifat taxlili.

27

Sulakda fermentlar faolligini va mutsin borligini aniqlash.

28

Odamda ovqat ratsionini tuzish

29

Oshkozon osti bezining xazm xususiyatlarini o`rganish.

30

Ichakda glyukoza va tuzlarning surilishini aniqlash.

jami: