Biologiya fanidan uzviylashtirilgan dts talablari asosida bajariladigan labarotoriya, amaliy mashg’ulot va sayohat darslarini tashkil qilish metodikasi

Uyga vazifa: Xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

1-Amaliy mashg’ulot.

Mavzu: Madaniy o’simliklar urug’larining unuvchanligini aniqlash.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarni madaniy o’simliklar urug’larining unuvchanligini matematik-statistik yo’l bilan aniqlashga o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Bug’doy va rediska urug’lari, o’simtalari, Petri likobchasi, bosma qog’oz, suv, tomizgich termostat.



Bug’doy urug’lari. Rediska urug’lari. Petri likobchasi. Tomizgich. Bosma qog’oz.

Ishning borishi: (Amaliy mashg’ulotni o’tkazishdan bir hafta oldin o’quvchilar quyidagi ishlarni qilishi kerak. Bug’doy va rediska yrug’laridan 100 donani sanab olib, ularni tagiga bosma qag’oz to’shalgan Petri idishiga 10 tadan 10 qator qilib teradi. Xuddi shu tarzda 4 ta idishga urug’lar joylashtiriladi va ustidan qag’oz bilan yopilib termostatga qo’yiladi. Vaqti-vaqti bilan suv sepib turiladi.)



Rediska yrug’i Bug’doy urug’i

1. Urug’larning unishi, o’simtalarning oziqlanishi va rivojlanishi uchun qanday sharoit zarurligini eslang.

2. Qanday urug’lar unuvchan urug’lar deyilishini aniqlang.

3. Urug’ning unishida urug’palla, endosperm va murtakning qanday ahamiyati bor?

4. Qishloq xo’jaligi o’simliklarining hosildorligini yuqori bo’lishi qanday omillarga bog’liq?

5.Nima sababdan qishloq xo’jaligi ekinlarining urug’lari ekishdan oldin saralanib tozalanadi?

6. Avvaldan tayyorlangan va termostatga qo’yilgan Petri likobchalarini oling. Bug’doy urug’ini alohida, rediska urug’ini alohida unuvchanligini aniqlang.o’simtalarini sanang va quyidagi jadvalga yozing.

Bug’doy			Rediska
Tajriba raqami	Ekilgan urug’lar soni	Unib chiqqan urug’lar soni	Tajriba raqami	Ekilgan urug’lar soni	Unib chiqqan urug’lar soni
1
2
3
4
O’rtacha unuvchanlik		Bug’doy		Rediska

Urug’larning unuvchanligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi,

X= A . 100% A- ungan urug’lar soni. B- ekilgan urug’lar soni.

B

4. O’rtacha unuvchanlikni aniqlash. X= 94+95+93+94=94%

4

Uyga vazifa: Xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

1-Ekskursiya.

Mavzu: O’simliklar hayotida ro’y beradigan o’zgarishlar.
Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarga o’simliklar hayotida ro’y beradigan biologik o’zgarishlarni o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Gerbariy papkasi, qog’ozlar, aniqlagichlar, blaknot, qalam, fotoaparat.



Gerbariy papkasi Qog’ozlar Qalam Fotoaparat

Ekskursiyani tashkil etish: O’simliklar qoplamini o’rganishda to’qay yoki cho’llarda 1 m²dan 100m²gacha namuna maydonchasi ajratib olinadi va quyidagi tomonlariga e’tibor beriladi.

1. O’simliklarning turlar tarkibi. 2. Ulardagi biologik jaroyonlarni kuzatish 3. Fenologik holatlari. 4. Ulardagi o’zgarishlar.

Ekskursiyaning borishi: O’quvchilarni kichik guruhlarga bo’linadi.

1.to’qay yoki shahar o’rmonlaridan 100 m² namuna maydonchasi ajratib oling va u yerdagi daraxt va butalarni aniqlang. Namuna maydonchasidagi o’simliklarning biolagik o’zgarishlar.

natijalarni quyidagi jadvalga qayd eting.

№	O’simlikning nomi	Daraxtlardagi o’zgarishlar	O’t o’simliklardagi o’zgaishlar	Ayrim turlarda uchraydigan fasllarga xos bo’lmagan o’zgarishlar
1

2. Quyidagi jadvalni to’ldiring.

O’simlikning nomi

Bahor

Yoz

Kuz

Qish

Urug’idan unib chiqadi

Gullaydi

Mevasi pishadi

Xazon bo’ladi

Tinim davri

Urug’idan unib chiqadi

Gullaydi

Mevasi pishadi

Xazon bo’ladi

Tinim davri

Urug’idan unib chiqadi

Gullaydi

Mevasi pishadi

Xazon bo’ladi

Tinim davri

Urug’idan unib chiqadi

Gullaydi

Mevasi pishadi

Xazon bo’ladi

Tinim davri

Qora ituzum

+

+

+

+

+

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

2-Laboratoriya mashg’uloti.

Mavzu: Bir va ko’p hujayrali yashil suvo’tlarini o’rganish.
Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarga bir va ko’p hujayrali yashil suvo’tlarini tuzilishini o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Mikroskop, suvo’tlari o’stirilgan akvarium, lupa, shisha naycha.



Mikroskop Suvo’tlari o’stirilgan akvarium Lupa
Ishning borishi: O’quvchilar 3 guruhga ajratiladi.

I. Bir hujayrali suv o’tlarini mikraskopda o’rganish.

1. Akvarium suvidan naycha yordamida oling.

2. Undan preparat tayyorlab mikroskopning dastlab kichik keyin katta obektivida kuzating.

3. Bir tomchi suvda bir hujayrali suv otlarini tuzilishini kuzating.

4. Hujayralar ko’k-yashil rangda bo’lib ularning harakatini kichik va katta obektivlarda kuzating.

5. Katta obektivda har bir hujayra mayda yadrosiz xloroplastsiz hujayralardan tuzilganiga e’tibor bering.



Xlorella

II. Ko’k yashil suvo’tini mikroskopda ko’rish.

1. Akvarium devori yoki ko’lmak suvdan olingan suv o’tlari hosil qilgan yupqa pardani nina yordamida oling.

2. Undan preparat tayyorlab mikroskopning dastlab kichik keyin katta obektivida kuzating.

3. Yupqa parda ingichka ko’p hujayrali iplardan tashkil topganiga e’tibor bering.

4. Ipchalar ko’k-yashil rangda bo’lib ularning tebranayotganligini kichik va katta obektivlarda kuzating.

5. Katta obektivda har bir ipcha bir hildagi mayda yadrosiz xloroplastsiz hujayralardan tuzilganiga e’tibor bering.

6. Hujayraning o’rta qismi rangsiz va chekkalari esa pigmentlardan iborat biroz to’qroq rangda ekenligini kuzating.

Ulotriks

Uyga vazifa: Xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

2-Ekskursiya.

Mavzu: Yopiq urug’li yoki gulli o’simliklar haqida tushuncha. Ikki va bir urug’pallali o’simliklar sinflari va ularning o’ziga xos xususiyatlari.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarga. yopiq urug’li osimliklarni murtagining tuzilishi, ildiz sistemasi, barglarining tomirlanishi, poyasining tuzilishi, gulqismlarining halqada joylashishi o’rgatish

Kerakli jihozlar: Gerbariy papkasi, tesha, qog’ozlar, aniqlagichlar, blaknot, qalam, fotoaparat.



Gerbariy papkasi Tesha Qog’ozlar Qalam Fotoaparat

Ekskursiyaning borishi: O’quvchilarni kichik guruhlarga bo’linadi.

1. yopiq urug’li osimliklarni murtagining tuzilishi, ildiz sistemasi, barglarining tomirlanishi, poyasining tuzilishi, gulqismlarining halqada joylashishi nazariy bilimlaringizga tayanib quyidagi jadvalni to’ldiring

Solishtirish uchun belgilar	Yopiq urug’li o’simliklar
	Ikki urug’pallali o’simliklar	Bir urug’pallali o’simliklar
Murtadining tuzilishi
Ildiz sistemasi
Barglarining tomirlanishi
Poyasining tuzilishi
Gulqismlarining halqada joylashishi

2. isiqhonalardagi gulli o’simliklarni sinfini, ildizini tuzilshini, barglarini tomirlanishini poyasining tuzilishini, gullarini tuzilishini aniqlang va quyidagi jadvalni to’ldiring.

O’simlik nomi	Sinfi	Ildiz sistemasi	Barglarining tomirlanishi	Poyasining tuzilishi	Gulqismlarining halqada joylashishi
Pamidor	Ikki urug’pallali	O’q ildiz	To’rsimon tomirlangan	Kombiyli	Halqada gul qisimlari 5 tadan joylashgan

3. ko’rganlaringizni rasmini rasm daftaringizga tushuring.

5. isiqhonalardagi gulli o’simliklardan gerbariy tayyorlang. (qoidaga amal qilib yig’ing).

Taxtakash Yig’ilgan o’simlik Taxtakash

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

2-Amaliy mashg’ulot.

Mavzu: Aniqlagichlardan foydalanib gulli o’simliklarning oilalarini o’rganish.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarga aniqlagichdan foydalangan holda o’simlik oilalarini topishni o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Aniqlagich kitobi, tabiatdan yig’ib keltirilgan o’simliklar, gerbariylar.


Aniqlagich kitobi Tabiatdan yig’b keltirilgan o’simliklar Gerbariylar.

Ishning borishi: O’quvchilar 3 guruhga bo’linadi.

1. Gerbariylardan foydalanib bir va ikki urug’pallali o’simliklarni aniqlash.

O’xshashliklar

Sinf	Ildiz	Poya	Barg	Gul	Meva
Bir urug’pallali o’simliklar
Ikki urug’pallali o’simliklar

Farqlar

Toqqoslanadigan jihatlar	Bir urug’pallali o’simliklar	Ikki urug’pallali o’simliklar
1	2	3
Ildiz sistemasi
Bargi
Bargining tomirlanishi
Poyasi
Gul tuzilishi
Gulqo’rg’oni
Mevasi
Urug’i

2.Aniqlagichdan foydalanib tabiatdan yig’b keltirilgan o’simliklar o’simlik oilalarini topish va quyidagi jadvalni to;ldurish.

O’simlik nomi	Oilasi	Hayotiy shakli	Ildiz sistemasi	Poyasi	Bargi	Gul tuzilishi	Mevasi	Urug’i
Olma	Ro’noguldoshlar	Daraxt	O’q	Tik o’suvchi	Oddiy	To’g’ri K5T5CH&U5	Ho’l sohta	2 pallali
O’rik

3.O’simliklarning tabiatdagi a insonlar hayotidagi ahamiyati. O’zbekiston “Qizil kitob”iga kiritilgan o’simliklar.

Oila nomi	Oilaga mansub o’simliklar	Ahamiyati	Shu oilaning “Qizil kitob”ga kiritilgan turi

Uyga vazifa: Jadvalni to’ldirib xulosa yozib kelish.

6-sinf biologiya.

3-Ekskursiya.

Mavzu: O’simliklar qoplami.

Mashg’ulotning maqsadi: O’quvchilarda o’simliklarni tashqi muhit bilan o’zoro aloqasi va moslanishlari kabi tushunchalarni rivojlantirish hamda flora va o’simliklar qoplami, mahalliy o’simliklar hamjamoalari bilan tanishtirish. O’quvchilarni tabiatda o’zini tutish ko’nikmalarini rivojlantirish, o’simliklar dunyosiga nisbatan ongli munosabatda bo’lishni o’rgatish.

Kerakli jihozlar: Gerbariy papkasi, tesha, qog’ozlar, aniqlagichlar, blaknot, qalam, fotoaparat.