Biologiya fanidan mustaqil

Aminokislotalar. Aminokislotalar kichik molekulali organik birikmalar bo‘lib, organik karbon kislotalarning

hosilalari   hisoblanadi.   Tirik  organizmlardagi   oqsil   turlarining   xilma­xilligi   oqsillar   tarkibiga   kiruvchi

aminokislotalarning   turli   variantlarda   kombinatsiyalar   hosil   qilishi   tufayli  ta’minlanadi.  Aminokislotalar

molekulasi barcha aminokislotalar uchun bir xil bo‘lgan ikki qismdan, aminoguruh (– NH2) va karboksil guruh

(– COOH) va har bir aminokislota uchun o‘ziga xos bo‘lgan qism – radikaldan iborat. O‘simliklar va ko‘pchilik

mikrooganizmlar   hujayralaridagi  oqsillar   tarkibiga   kiruvchi   barcha   aminokislotalar  tabiatda   uchraydigan

boshqa moddalardan  sintezlanadi. Biroq bu xususiyat odam  va hayvonlarda (ayrim xivchinlilardan tashqari)

mavjud   emas.   Odam   va   hayvonlar   bir   necha  aminokislotalarni   boshqa   organik   moddalardan  sintezlay

olmaydilar.  Bu aminokislotalar  ular organizmiga  ovqat tarkibida  qabul qilinishi  kerak. Bu aminokislotalar

almashinmaydigan   aminokislotalar  deyiladi.   Masalan:   valin,   izoleytsin,   leytsin,   lizin,   metionin,   treonin,

triptofan,  fenilalanin.   Odam   va   hayvon   organizmida   boshqa   organik   moddalardan  sintezlanadigan

aminokislotalar 

almashinadigan aminokislotalar deyilad

aminokislotalarning umumiy formulasi.

2. Ontogenez davrlarini tushuntiring ? 

10

---

Telegram kanalimiz: @ZiyoEDU                                                                          https://telegram.me/ziyoedu

    Tirik organizmning shakllana boshlashidan hayotining oxirigacha ketmaket sodir bo‘ladigan morfologik, fi

ziologik,   biokimyoviy   oʻzgarishlar   majmuyi  individual   rivojlanishi   yoki  ontogenez  (yunoncha   onton   –

mavjudot,   genezis–  rivojlanish   so‘zlaridan   olingan)   deyiladi.   Ontogenez   tushunchasi   1866­yilda  E.Gekkel

tomonidan fanga kiritilgan. Ontogenez jinsiy ko‘payadigan organizmlarda tuxum hujayraning rivojlanishidan,

jinssiz ko‘payadigan organizmlarda ona organizmdan ajralishidan boshlanadi va umrining oxiriga qadar davom

etadi. 

    Ontogenez asosan ikki davrga bo‘linadi: embrional rivojlanish davri,

postembrional rivojlanish davri.

       Embrional rivojlanish davri.  Bu davr zigota hosil bo‘lishidan boshlanib  tug‘ulgungacha yoki tuxum

qobig‘idan   chiqqunga   qadar   davom   etadi.   Embrional  davri   maydalanish,   gastrulatsiya,   organogenez

bosqichlariga bo‘linadi. Zigota –  ko‘p hujayrali organizmlarning bir hujayrali bosqich bo‘lib, bunda mitozga

tayyorgarlik kuzatiladi.

    

Postembrional rivojlanish davri. Tug‘ilish yoki tuxumdan chiqishdan keyin ontogenezning postembrional 

davri boshlanadi. Postembrional rivojlanish quyidagi davrlarni o‘z ichiga oladi. Yuvenil davr – voyaga 

yetgungacha bo‘lgan davr, pubertat davr – voyaga yetgan, yetukli Yuvenil davr tug‘ilishdan boshlanib jinsiy 

balog‘atga yetguncha davom etadi. Bu davr bir­biridan farqlanadigan ikki xil yo‘l bilan amalga oshishi 

mumkin. Rivojlanishning bu yo‘llari bevosita (to‘g‘ri, metamorfozsiz) va bilvosita (noto‘g‘ri, metamorfozli) 

rivojlanish deb ataladi.

3. DNK molekulasining uzunligi 850 nm ga teng. DNK molekulasidagi nukleotidlar sonini 

aniqlang. 

 850 nm : 0.34nm = 2500 ta nukleotid bor. 

11­bilet 

1. Almashadigan va almashmaydigan aminokislotalarni izohlang

     Odam  va hayvonlar  bir necha  aminokislotalarni  boshqa organik moddalardan  sintezlay  olmaydilar.  Bu

aminokislotalar ular organizmiga ovqat tarkibida qabul qilinishi kerak. Bu aminokislotalar 

almashinmaydigan

aminokislotalar  deyiladi. Masalan: valin, izoleytsin, leytsin, lizin, metionin, treonin, triptofan,  fenilalanin.

Odam va hayvon organizmida boshqa organik moddalardan sintezlanadigan aminokislotalar