Biologiya fakulteti mustaqil ish

Bir qavatli ko’p qatorli epiteliy. Bu epiteliy nafas yullarining devorini va jinsiy sistemaning ayrim qismlarini qoplaydi. Bu epiteliyda har bir hujayra bazal membranada yotadi, hujayralarning shakli turlicha va shu sababli yadrolari har xil tekislikda yotadi (51-rasm). Kekirdak epiteliysida kiprikli silindrsimon, qadahsimon, yirik va kichik qo’shimcha hujayralar hamda endokrin hujayralar tafovut qilinadi. Qo’shimcha hujayralar o’zining keng yuzasi bilan bazal membrane tegib turadi. Kiprikli hujayralar bazal membranaga o`zining ingichka qismi bilan tegib turadi, keng yuzasi esa kekirdak teshigiga qaragan bo`ladi.

48-rasm. Bir qavatli silindrsimon epiteliy. Me’da shillik qavatidan tayorlashgan. Ob.60,ok.10.
1 - silindrsimon hujayralar; 2 – yadro; 3 – biriktiruvchi to’qima
Kiprikli hujayralarning apikal yuzasida kiprikchalar bo`lib, har bir hujayrada 250 atrofida uchraydi. Kiprikchalarning harakatlanishi shilliq sekretning siljishiga ta’sir qiladi. Shilliq sekret bilan tashqaridan kirgan chang zarralari ham chiqariladi. Elektron mikroskopda kiprikchalar 2 ta markaziy va 9 juft periferik («Hujayra markazi, sentrosoma»ga q.) mikronaychalardan iboratligi aniqlangan (52-rasm).

49-rasm. Silindrsimon hujayralar. Me’da tubining shillik qavatini qoplovchi hujayralar. Elektron mikrofotogramma. X 7500.
1 – silindrsimon hujayra; 2 – yadro; 3 – secretor donachalar.

50-rasm. Bir qavatli silindrsimon jiyakli epiteliy. Ingichka ichak kriptasi. Elektron mikrofotogramma. X 12.500.
1-silindrsimon hujayraning apikal yuzasidagi mikrovorsinkalar; 2-yadro; 3-mitoxondriya

51- rasm. Bir qavatli ko`p qatorli kiprikli epiteliy (sxema).
1 - hilpillovchi kiprikchalar; 2 - qadahsimon hujayralar; 3- kiprikli hujayralar; 4, 5 - katta va kichik qo’shimcha hujayralar; 6 - bazal membrana; 7-biriktiruvchi to`qima
(Yu. I. Afanasyevdan 1989).

52- rasm. Kiprikcha. 2-22. Odam traxeyasi epitelial hujayrasi kiprikchasining ko`n- dalang kesmasi. Elektron mikrofotogramma. x 144.000.
1-hujayra qobig`i; 2-mikronaychalarning markaziy jufti; 3-mikronaychalarning periferik -juftlari; 4-qo`lchalar; 5-radial spitsalar; b-shporalar (pixlar). A, B, C, D, E- belgilar 2-23- rasmda keltirilgan sxematik tuzilishining turli sohalariga mos keladi. 2-23. Kiprikcha va bazal tanachadagi mikronaychalarning sxematnk tuziinshi. A-kiprikchaning uch qismi; B-kiprikchaning tor qismi; C-kiprikchaning o’rta qismi; D- kiprikchaning bazal tanachaga o`tadigan tor qismi; E-bazal tanacha (Rodindan).