Biologiya 5 new indd

z a m b u r u g ‘ i
  -   agar  non  bir  necha  kun  selofan 
paket  ichida  qolib  ketsa,  m o g ‘or  bosadi.  Atrofimizdagi  havoda 
m o g ‘or  zam burug‘ ining  sporalari  doimiy  uchib  yuradi.  Non  ochiq 
holda  turganda  uning  yuzasiga  sporalar  o ‘tiradi,  selofan  paket- 
cha  ichiga  joylaganimizda  m o g ‘or  zam burug‘ i  uchun  qulay  sha- 
roit  tu g ‘ iladi.  Sporadan  m o g ‘or  zam burug‘ ining  tanasi  rivojlanadi. 
Sporalar  yetilgach,  sporangiy  yashil  yoki  qoramtir  rangga  kiradi 
(23-rasm).  Sporangiy  yorilib,  ichidagi  minglab  sporalarni  atrofga 
sochadi.  M o g ‘or  z a m bu ru g ‘ i  nonning  sifatini  buzadi,  undan  ajral- 
gan  toksinlar  odamning  zaharlanishiga  olib  kelishi  mumkin.  Lekin 
ayrim  m o g ‘or  za m bu ru g ‘ i  turlaridan  bakteriyalarga  qarshi  dori  -  
antibiotik  olish  mumkin.
31

---

2 3 -ra sm .  Nondagi  mog‘or  zamburug‘ i.
3) 
q a lp o q c h a li  z a m b u r u g 'la r   ko‘ proq  ozuqa  sifatida  foydalani­
ladi.  Iste’mol  qilsa  b o ‘ ladigan  zam burug‘ larga  q o ‘zidumba  (sham- 
pinion),  oq  q o ‘ziqorin  va  boshqalar  kiradi  (24-rasm).  Ularni  taom 
tayyorlashdan  oldin  5 - 7   daqiqa  qaynatib,  suvini  to ‘ kib  yuborish 
kerak.  Chunki  zam burug‘ lar  qaynatilganda  tarkibidagi  zaharli  mod- 
dalar  suvga  chiqib  ketadi.  Zaharli  turlariga  qizil  muxomor,  sariq 
soxta  q o ‘ziqorinlar  kiradi.  Ularni  iste’ mol  qilgan  odam  zaharlanishi 
mumkin  (25-rasm).
2 4 -ra s m .  Iste’mol  qilinadigan  zamburug‘lar: 
a -  qo‘zidumba  (shampinion);  b -  oq  qo‘ziqorin.
32

---

a 
b
2 5 -ra s m .  Zaharli  zamburug‘ lar:  a -  qizil  muxomor;  b -  sariq
qo‘ziqorin.
4)