Biologiya 5 new indd

s it o p l a z m a   -
 
y a d ro
v a k u o la
m e m b r a n a
t e s h ik c h a la r i
selly u lo za   q obiq
 
1 6 -ra s m .  Piyoz  po‘stini  mikroskop  ostida  ko‘ rish.
22

---

8. 
Mikroskop  ostida  ko‘ringan  tasvirni  daftaringizga  chizing  va  xu- 
losa  yozing.
Mikroskop  ostida  qaralganda  zich  joylashgan  silindrsimon  piyoz 
hujayralari  ko‘ rinadi.  M ikroskopning  katta  obyektiviga  o ‘tkazilganda 
hujayra  sitoplazmasi,  vakuolasi,  yadrosini  kuzatish  mumkin.  Hujayralar 
tashqi  tom ondan  sellyuloza  qobiq  bilan  o ‘ ralgan.  Hujayra  q o b ig ‘ idagi 
teshikchalar  orqali  suv  va  mineral  moddalar  hujayradan  hujayraga 
o ‘tkaziladi.
II  BO B.  T IR IK   O R G A N IZ M L A R N IN G   X IL M A - X IL L IG I
5 - § .   T i r i k   o r g a n i z m l a r   h a q i d a   u m u m i y   m a ’ l u m o t
Barcha  tirik  o rgan izm lar  oziqlanadi,  nafas  oladi,  k o ‘ payadi, 
o ‘sadi  va  rivojlanadi.  Avvalgi  m avzularda  tirik  o rgan izm lar  hujayra- 
lardan  iborat  ekanligini  bilib  oldik.  Barcha  tirik  o rgan izm lar  proka- 
riot  va  eu kario t  hujayradan  tuzilganligi,  hujayrasining  ka tta -kich ik- 
ligi,  avto tro f  va  g e te ro tro f  oziqlanishi  va  bo shqa  belgilariga  k o ‘ ra 
farqlanadi.
Tirik  o rgan izm lar  xilm a-xil  b o ‘ lib, 
ular  bakteriyalar  dunyosi, 
z a m b u r u g ‘ lar  dunyosi,  o ‘ simliklar  dunyosi  va  hayvonot  du nyosiga 
b o ‘ linadi  (1 7-ra sm ).
Bakteriyalar
  dunyosi  -   asosan,  g e te ro tro f  oziqlanuvchi  prokariot 
o rgan izm lard an  iborat.  Bakteriyalarni  faq at  m ikro sko p   yo rd a m id a  
o ‘ rganish  m um kin.  Ular  d o im iy  ravishda  a trofim izd a  mavjud,  lekin 
ju d a   kichik  b o ‘ lganligi  sababli  k o ‘zimizga  k o ‘ rinmaydi.  Bakteriya- 
larga  sil  tayoqchasi,  achituvchi  va  chirituvchi  bakteriyalar  kiradi.
Z a m b u r u g ‘ lar
  dunyosi  -   erkin  harakat  qila  olm a ydiga n  e u k a ri­
ot  organizm lar,  g e te ro tro f  usulda  oziqlanadi.  Ingichka  ipchalar  -  
gifalar
  y o rd a m id a   tu p ro q q a   birikadi.  Z a m b u ru g ‘ larda  sporasi  max- 
sus  b o sh o q c h a s id a   yoki  q a lp o q c h a s id a   yetiladi.  Ular  m ik ro s k o p d a  
k o ‘ rinadigan  achitqi  z a m b u r u g ‘ idan  tortib,  yirik  q o ‘ziqo rinlargach a 
b o ‘ lgan  organizm larni  o ‘z  ichiga  oladi.
0 ‘ sim lik   d u n y o s i  -  
flo ra
  d e yila di.  O ‘ s im lik la r  erkin  h a ra k a tla n a  
o lm a y d ig a n   e u k a rio t  o rg a n iz m la r.  A tro fim iz d a g i  yashil  o ‘ s im lik la r
edurtm_uz
23

---

О 
e d U r t m _ U Z