Biologiya 5 new indd



Download 5,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/118
Sana22.01.2022
Hajmi5,35 Mb.
#400272
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   118
Bog'liq
5-biologiya

edurtm_uz
87


7 8 -ra s m .  O‘zbekiston  Respublikasi  «Qizil  kitob»i.
dunyosining  ayrim  turlari  yo‘qolib  ketayotganligi,  ularni  saqlash  va 
ko'paytirish  kerakligi  haqida  ogohlantiradi.  «Qizil  kitob»da  o'simlik 
va  hayvonlarning  tuzilishi,  tarqalgan  hududi,  yashash  tarzi,  qirilib 
ketish  sabablari  kabi  m a’ lumotlar  beriladi.
Quyida  «Qizil  kitob»ga  kiritilgan  ayrim  o ‘simlik  va  hayvonlar  bi­
lan  tanishamiz:
Oila:  Uzumdoshlar 
Tur:  Yovvoyi  tok.
Uzunligi  30  metrgacha  yetadi.  Dala,  toshloq  yerlarga  o ‘ ralib 
o'sadi.  Bargi  oddiy,  panjasimon.  To‘ pguli  ro‘vak.  Mevasi  turli  rang 
va  shaklda.  May-iyun  oyida  gullab,  iyul-oktabr  oylarida  mevasi 
pishadi.  Chorva  mollari  boqilishi  va  o ‘tin  sifatida  ishlatilishi  natija­
sida  kamayib  ketgan.  Madaniy  navlar  yaratishda  qo'llaniladi.  Urug'i 
yordamida  hamda  vegetativ  y o ‘ l  bilan  ko‘ paytiriladi  (79-rasm).
7 9 -ra s m .  Yovvo- 
8 0 -ra sm .  Xolmon 
8 1 -ra s m .  Safsan 
yi  tokning  to ‘pgulli 
isirg‘aguli. 
xurmosi.
shoxchasi.
88


Oila:  Loladoshlar
Tur:  Xolmon  isirg‘aguli  (80-rasm).
Bo‘yi  150  sm  ga  yetadigan  piyozli,  ko‘ p  yillik  o ‘t.  Barglari  c h o ‘ziq, 
poyada  halqa  hosil  qilib  joylashgan.  Gullari  q o ‘ ng‘ iroqsimon,  soya- 
bon  to ‘ pgulda  joylashgan.  Aprelda  gullab,  may  oyida  urug‘  hosil 
qiladi.  Gullari  qizil,  chiroyli  b o ‘ lgani  uchun  terib  olingan,  piyozi 
iste’ mol  qilinganligi  sababli  soni  kamayib  ketgan.  Urug‘ idan  va 
vegetativ  yo‘ l  bilan  ko‘ paytiriladi.
Oila:  Xurmodoshlar  oilasi 
Tur:  Safsan  xurmosi  (81-rasm).
Bo‘yi  15-20  metrli  daraxt.  Bargi  c h o ‘ziq  qalin,  uzunligi  15  sm 
gacha  boradi.  Gullari  sarg‘ ish,  mevasi  etli,  q o ‘ ng‘ ir-qizil  rangda. 
T og‘  yonbag‘ irlarida,  buloq  b o ‘ylarida  o ‘sadi.  Xo‘jalik  maqsadida 
yerlarning  o ‘zlashtirilishi,  qurilish  va  o ‘tin  uchun  ishlatilishi  sababli 
kamayib  ketgan.
T u rk u m :  Juft  tuyoqlilar 
Oila:  B ug‘ ular 
Tur:  Xongul  (82-rasm).
To‘qayzor  va  qumli  c h o ‘ llarda  3 -2 0   ta- 
gacha  to ‘da  bo‘ lib  yashaydi.  May-iyun  oyida 
bolalaydi.  Bolalari  1  yilcha  onasidan  ajra- 
maydi.  2 - 3   yoshida  voyaga  yetadi.  Daraxt, 
buta  va  o ‘tsimon  o ‘ simliklar  bilan  oziqlana­
di.  B ug‘ u  urg‘ochisining  shoxi  bo‘ lmaydi.
Erkak  b ug‘ ularning  shoxi  o ‘ rtacha  110  sm, 
o g ‘ irligi  200  kg  keladi.  To‘qaylarning  qis- 
qarishi  va  brakonyerlik  tufayli  kamayib  ket­
gan.
T u rk u m :  Turnasimonlar 
Oila:  Tuvaloqlar 
Tur:  Yo‘ rg‘ a  tuvaloq  (83-rasm).
Cho‘ l  sharoitida  yashashga  moslashgan.
Suvsizlikka  chiday  oladi.  Yaxshi  uchadi.
T og‘ 
etaklaridagi 
maysazorlarda, 
yarim-

Download 5,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish