Q e d u rtm _ u z
5. Agar oziq zanjirining biror halqasi uzilsa, qanday oqibatlarga
olib keladi?
1. Chorvachilik bilan shug'ullanuvchi fermer xo'jaligida qo'ylar-
ning soni kamayib borayotganligi aniqlandi. Tekshirish natija
sida bunga sabab bo‘rilar ekanligi taxmin qilindi. Bu muammo
muhokama qilinib, bo‘rilarni yo‘qotishga qaror qilindi. Bo‘ rilar
o‘ldirilgach, dastlab qo‘ylar soni ortdi, lekin ma’ lum vaqtdan
keyin qo‘ylardan tashqari, boshqa tuyoqli hayvonlar ham kasal-
likdan qirilib keta boshladi. Nima sababdan bunday holat yuz
berdi? Bu muammoni qanday hal qilish mumkin edi? Siz qan
day yo‘l tutgan bo‘lar edingiz?
2. Olimlar tomonidan bir hududdagi quyon va tulkilar soni yillar
davomida tekshirilgan. Tekshirish natijalari jadvalga solinganda
75-rasmdagi natija olingan. Jadvalni diqqat bilan ko‘zdan ke-
chiring. Jadval asosida quyidagi savollarga javob yozing.
1. Qaysi yillarda quyonlar soni ko‘paygan?
2. Quyonlarning eng ko‘p va eng kam miqdorini aniqlang.
3. Tulkilar va quyonlar sonining ortishida qanday bog‘liqlik
bor?
4. Bu tajribadan qanday xulosa qilish mumkin?
quyon
tulki
7 5 - r a s m . Quyon va tulkilar sonining yillar davomida o ‘zgarishi.
82
Q
edurtm uz
Oziq zanjiri k e tm a -k e tlig in i tuzish.
1. Quyidagi rasmlardagi oziq zanjirida ishtirok etayotgan orga-
nizmlarning nomini ketma-ketlikda yozing.
2. O‘zingiz mustaqil ravishda oziq zanjiri tuzing.
3. Oziq zanjiridagi produtsent va konsumentlarni aniqlang
4. Oziq zanjiri haqida xulosa yozing.
1 7 - § . In s o n va t a b i a t
In s o n n in g t a b ia t g a ijo b iy va s a lb iy t a ’ siri. Odam bare ha
tirik organizmlar singari tashqi muhitdan kislorod va ozuqani qabul
qiladi. Odamlar dastlab o ‘simlik mevasi va urug‘ lari, ildizmevalari
bilan oziqlangan, xom g o ‘sht iste'mol qilgan. Keyinchalik baliq
ovlash, yovvoyi hayvonlarni tutishni osonlashtirish uchun turli qu-
rollar yasay boshlagan. Qadimgi odamlar iqlimning sovib borishi
natijasida isinish va ovqat tayyor lash uchun olovdan foydalanish-
gan. Dehqonchilik va chorvachilikning rivojlanishi odamning doimiy
yashash joyiga ega b o ‘ lishiga sabab b o ‘ lgan.
Odam yashash sharoitini yaxshilash m aqsadida tabiatga doi-
mo ijobiy yoki salbiy ta'sir ko ‘ rsatib kelgan. Ijobiy ta'sirga odam
tom onidan o ‘simlikning yangi navlarini yaratilishi, hayvonlarning
yangi (g o ‘shtdor, sersut va hokazo) zotlarini olinishi, oziq-ov-
qat mahsulotlarining ko ‘ paytirilishi misol b o ‘ ladi (76-rasm). Salbiy
83
Do'stlaringiz bilan baham: |