|
ASOSIY YOZUV
O‘LCHAM QO‘YISH
Muhandislik va kompyuter grafikasi
bilan chiziladi. Hajmi chizig’idan kontur liniyasiga masofa 6-10 mm oralig’ida bo’lishi kerak.
bir necha parallel o’lchamlari mavjud bo’lsa, bu holda, ular o’rtasidagi masofa ham 6,10
mm bo’ladi. Kengaytma liniyasi hajmi yo’nalishidan 1,5 mm ga uzayadi. Kattalik qiymati
o’rtasida (1.5-shakl) tomon o’lcham chizig’i ustida joylashtirilgan.
Ba’zi hollarda, uzatma bosqichlari zarur bo’lsa, (1.6-shakl) hajmini o’lchash uchun
burchak ostida amalga oshirilishi mumkin.
Strelkalar. O’lcham chiziq ikkita, ba’zan esa bir tomondan o’q bilan cheklanadi. Strel-
kalar, mos keladigan kontur, kontur yoki markaziy chiziqlar bilan biriktirilishi kerak. O’q va
uning elementlari taxminiy nisbati 1.7- shaklda berilgan.
1.5-shakl 1.6-shakl 1.7-shakl
Agar bittadan elementlar orasidagi o’lchamlar zanjirsimon ketma-ket berilgan bo’lsa
va bu elementlar orasidagi strelkalarni o’rniga 45° graduslik o’lchamdagi chiziqlar bilan
almashtirish mumkin (1.8-shakl, a, b).
1.8-shakl
O’lcham raqamlari. Miqdoriy raqamlarni qo’llashda siz aniq qoidalarga amal qilishingiz
kerak. Agar o’lcham chizig’i gorizontal bo’lsa, hajm o’lchami chiziqli bo’lsa, o’lchovli raqam
o’qning ustiga qo’yiladi, keyin o’lchovli raqam chap tomonga yoziladi. Olingan sonlar chizil
-
ganning boshqa satrlari bilan kesishmasligi kerak. Zarur bo’lganda, o’lchovli raqamlar bilan
kesib o’tgan liniyalar uzilib qoladi (1.9-shakl)
Muhandislik va kompyuter grafikasi
1.9-shakl
O’lchamli raqam o’lchov liniyasidan taxminan 1 mm masofa bo’yicha yoziladi. Agar
o’lcham chizig’idan yuqoridagi o’lchovli joyni o’lchash uchun etarli joy bo’lmasa, o’lcham-
li raqam o’lchov liniyasining kengaytmasiga yoki yo’nalish-chizig’ida ko’rsatilishi mumkin
(1.10-shakl).
Chiziqda bir nechta parallel o’lchovli chiziqlar bo’lsa, o’lchovli raqamlar keskin tartibda
yoziladi (1.10-shakl b, v).
1.10-shakl
Diametrning o’lchamlari. Diametrning o’lchamini belgilaganda, “ø” belgisi o’lchovli
raqam oldida joylashtiriladi. Belgining balandligi balandlikka teng bo’lishi kerak (h) belgisi,
aylanasining diametri 7/10 h deb hisoblanadi. Belgilar chizig’ining burilish burchagi taxmi
-
nan 60 °.
1.11-shakl diametrini o’lchashning mumkin bo’lgan variantlarini ko’rsatadi. Agar doira
diametri 10 mm dan ortiq bo’lsa, o’qlar doira ichida joylashtirilgan va o’lchovli raqamlar
doirada ham, tashqarida ham ko’rsatilishi mumkin.
Muhandislik va kompyuter grafikasi
1.11-shakl
Diametr 10 mm dan kam bo’lsa, o’qlar doira tashqarisiga chikariladi. Diametri ramzi,
shuningdek, sfera shakli bo’lgan hollarda ham o’rnatiladi. Chiziqdagi boshqa sirtlardan
sferani ajratib olish qiyin bo’lgan hollarda, “sfera” so’zi diametri belgisidan oldin yoziladi
(1.12-shakl).
1.12-shakl
Radiusning o’lchamlari. Agar burchakning markaziy burchagi 180 ° ga teng yoki undan
katta bo’lsa, diametri belgisi orqa burchakning old qismiga joylashtiriladi, agar bu burchak
180° dan kam bo’lsa, radius belgisi belgilanadi, bu lotincha bosh harf “R” bilan belgilanadi
(1.13-shakl).
1.13-shakl
Muhandislik va kompyuter grafikasi
Odatda radiusni ko’rsatadigan o’lchov liniyasi yoyning o’rtasidan olinadi va u bir taraf-
dagi o’q bilan tugaydi. Yassi markazi ikkita kesma chiziq sifatida namoyon bo’ladi. Agar ra
-
dius katta bo’lsa, markaz boshiga yaqinlashishi mumkin. Bunday holda, radiusning o’lcham
chizig’i 90° burchak ostida siniqchiziq bilan ko’rsatiladi.
Agar chiziq markazining holatini belgilaydigan o’lchamlarni aniqlamoqchi bo’lma
-
sangiz, unda o’lchov chizig’i markazga keltirilmaydi yoki markazga nisbatan mos kelmaydi
(1.14-shakl).
Tashqi va ichki egri chiziqlari o’lchov liniyalari va o’q chiziqlariga yoziladi. Bunday hol-
da, o’lchov chizig’i va shtrix chiziqlari bir-biriga burchak ostida bo’lishi kerak.
Agar bir xil radiusning egri chizilgan bo’lsa, ularning o’lchamlari chiqarib tashlanishi
mumkin va tegishli rekord chizilgan texnik talablarga muvofiq amalga oshirilishi mumkin.
Masalan, yozuvni: 4 mm aylanali radius.
Radiusning ramziy belgisi raqamli kattalikdan oldin, shuningdek, sferik shaklga ega
bo’lgan hollarda ham beriladi. Agar sferik sirtni chizilgan boshqa sirtdan ajratib olish qiyin
bo’lsa, “Sfera” so’zi radiusi ramzidan oldin yoziladi.
Burchak o’lchamlari. Burchak o’lchamlarini qo’llashda o’lcham chizig’i burchakning
tepasida markazga ega yoy shaklida berilgan. Agar burchakning o’lchamlari gorizontal
chiziqdan yuqorisida bo’lsa, o’lchamli raqam burchak o’lchamlari sathidan yuqorida yo-
ziladi, aks holda o’lchami yoyning ichiga joylashganki. Kichik burchaklar uchun o’lchamli
sonlarni ko’rsatishga ruxsat beriladi (1.15-shakl)
1.14-shakl 1.15-shakl
Kvadratchalarning o’lchamlari. “□” maydonining belgisi. Bu tasvir faqat kvadrat shakli
haqida to’liq shakl bermagan hollarda qo’llaniladi. Kvadrat shakli chizilgan shaklda aniq
ko’rinadigan hollarda kvadratning ikki tomonining uzunligini ko’rsatib turadi (1.16-shakl).
Muhandislik va kompyuter grafikasi
1.16-shakl
Do'stlaringiz bilan baham: | 
