Biologiya 17 14-04-2022. indd

4.2 AMALIY MASHG‘ULOT. 
TO‘LIQ VA CHALA DOMINANTLIK BO‘YICHA 
MASALALAR YECHISH
(DI, POLIDURAGAY CHATISHTIRISH)
Maqsad
. To‘liq va chala dominantlik bo‘yicha masalalar yechish, dominant, retsessiv, 
gomozigota, geterozigota tushunchalarini o’zlashtirish, mono, diduragay chatishtirishga 
doir masalalar yechishni o’rganish.
1– topshiriq.
G’ozaning malla rang tolasi oq tolasi ustidan chala dominantlik qil-
ganligi uchun F
l
bo’g’in novvotrang tolali forma hosil bo’ladi. Agar F
l
duragaylari o’zaro 
chatishtirilsa F
2
da qanday natija kutish mumkin.
Demak, F
2
da fenotipik 1:2:1, genotipik 1:2:1 nisbarda ajralish beradi.
2– topshiriq.
Nomoshomgul qizil va pushti gultojbargli formalari, oq gultojbargli 
formasi bilan chatishtirilganda, birinchi chatishtirishda F
l
pushti gultojbargli, ikkinchi 
chatishtirishda 50% pushti, 50% oq gultojbargli formalar hosil bo’ladi har ikkala tajrib-
adagi ota-ona va F
l
duragaylarning genotipini aniqlang ?
Berilgan 
Gen
Genotip
Tolaning malla rangi
A
AA
Tolaning oq rangi
a
aa
Tolaning novvot rangi
A, a
Aa

---

105
Biologiya 10
3– topshiriq.
Quyida berilgan katakchalardagi so’roqlar o’rnini to’ldiring va masala 
tuzib ko’ring.
4–topshiriq. 
Bangidevona o`simligida gulning qizil rangi oqligiga nisbatan cha-
la dominantlik qiladi. Mevaning sirtida tikanning bo`lishi tekisligiga nisbatan to`la
dominantlik qiladi. Qizil gulli mevasining sirti tikanli bo`lgan o`simlik, oq gulli me-
vasining sirti tekis bo`lgan o`simlik bilan chatishtirildi. F
1
da 960 ta, F
2 
da 1888 ta
o`simlik olindi. F
2
da olingan o`simliklarning nechtasi ota-ona formalarga o`xshaydi. 
Olingan natijalarning gra�ik ko’rinishda ifodalang.
5–topshiriq.
Yumaloq, chipor tarvuz o’simliklari uzunchoq, yashil mevali o’sim-
liklari bilan chachishtirilganda avlodda olingan o’simliklarning hammmasi yumaloq, 
yashil mevali bo’lgan. Ikkinchi tajribada ham huddi shunday chachishtirish o’tkazilgan-
da avlodda olingan o’simliklarni quyidagi fenotipik sin�larga ajratish mumkin bo’lgan:20 
ta o’simlik yumaloq, yashil mevali; 18 ta o’simlik yumaloq, chipor mevali; 19 ta o’simlik 
uzunchoq, yashil mevali; 21 ta o’simlik uzunchoq, chipor mevali;
Chachishtirish uchun 
olingan barcha o’simliklarning genotipini aniqlang . O’rganilayotgan belgilarning qan-
day irsiylanishini tushuntirib bering.