Biolog 10 indd

Populatsiya to‘lqini  populatsiya ni  tashkil  etgan  individlar  so nining 
davriy  o‘zgarib  turish  hodi sasidir.  Sizlar  o‘z  kuzatishingiz  orqali  ob-havo 
qulay  bo‘lgan  yillari  ayrim  hayvon,  o‘simlik  turiga  kiruv chi  organizmlarning 
ko‘payib  ketishi,  hayot  uchun  noqulay  bo‘lgan  yillarda  esa  keskin  kamayib 
ketishini  bilasiz.  Bahorda  yog‘in-sochin  ko‘p  bo‘lgan  yillarda bir  yillik,  ko‘p 
yillik  o‘t  o‘simliklar:  boychechak,  yaltirbosh,  qo‘ng‘irbosh,  qoqio‘t,  ituzum 
avj olib o‘sib, ko‘p urug‘ beradi. Natijada ular bilan oziqlanuvchi hasharotlar, 
o‘txo‘r hayvonlar soni ham ko‘payib ketishi mumkin. 
Hasharotlarning,  o‘txo‘r  hayvonlarning  ko‘payishi  o‘z  navbatida  hasha-
rotxo‘r  qushlar,  yirtqich  hayvonlar  sonining  ham  ortishiga  olib  keladi. 

---

154
Individlar sonining ortishi ular orasida kasalliklarning tarqalishiga va individlar 
sonining  kamayishiga  sabab  bo‘ladi.  Populatsiya  tarkibidagi  organizmlarning 
son jihatdan ortib ketishi yoki nihoyatda kamayib ketishi populatsiya to‘lqini deb 
ataladi (80-rasm).
Populatsiya  to‘lqini  harorat,  namlik,  yorug‘likning  mavsumiy  o‘zga rishi, 
oziq  miqdorining  ko‘p  yoki  oz  bo‘lishi,  tabiiy  ofatlar  tufayli  yuz  berishi 
mumkin. Populatsiya to‘lqini natijasida ayrim individlar soni ortishi, ba’zilari 
sonini kamayishi kuzatiladi. Halok bo‘lgan individlardagi genlar va ularga mos 
belgilar  populatsiya  doirasida  yo‘qolib  boradi.  Yashab  qolgan  individlarning 
genofondi  saqlanib  qoladi.  Bunday  voqealarning  tez-tez  takrorlanishi 
populatsiya genofondining o‘zgari shiga sabab bo‘ladi.