Biolog 10 indd

tur mezonlari
 deb ataladi.
Morfologik  mezon. 
Morfologik  mezon  bir  turga  kiruvchi  individlarning 
tashqi  va  ichki  tuzilishining  o‘xshashligini  ifodalaydi.  Qora  qarg‘a  va  ola 
qarg‘a,  karam  kapalagi  va  qichitqio‘t  kapalagi  har  xil  turlarga  mansub 
(75-rasm).
75-rasm.
 
1 – karam kapalagi; 2 – qichitqio‘t kapalagi.
76-rasm.
 1 – tojdor chittak; 2 – katta 
chittak; 3 – lazorevka chittagi;
 4 – moskovka chittagi.

---

149
Ularni  siz  morfologik  xususiyatlari  asosida  farqlay  olasiz.  Сhittaklar 
oila siga  mansub  turlarni  ham  morfologik  mezon  asosida  aniqlash  mumkin 
(76-rasm).
Lekin  birgina  morfologik  mezonning  o‘zi  bir  turni  boshqa  turdan  farq 
qilish uchun yetarli emas. Bir turga kiruvchi organizmlar ham ba’zi morfologik 
belgi-xossalari  bilan  o‘zaro  farq  qiladi.  Bir  turga  mansub  erkak  va  urg‘ochi 
jinsli  organizmlar  o‘rtasidagi  jinsiy  dimorfi zm  hodisasini  ko‘rish  mumkin 
(77-rasm). Shu bilan bir qatorda morfologik jihatdan bir-biriga juda o‘xshash, 
lekin  o‘zaro  chatishmaydigan  turlar  ham  uchraydi. 
Ular qiyofadosh turlar 
deyiladi.  Chunonchi,  drozofi lada  2  ta,  bezgak  chivinida  va  qora  kalamushda 
ham 2 ta qiyofadosh turlar ma’lum. Qiyofadosh turlar suvda hamda quruqlikda 
yashovchilar,  reptiliyalar,  qushlar,  hatto  sutemizuvchilarda  ham  aniqlangan. 
Morfologik  mezon  turlarni  aniqlashda  uzoq  vaqt  asosiy  va  yagona  o‘lchov 
hisoblangan. 
77-rasm.
 1 – qushlarda; 2 – sutemizuvchilarda; 3 – hasharotlarda jinsiy dimorfi zm.