Biolog 10 indd

19-§.  IRSIYATNING  XROMOSOMA  NAZARIYASI
1906-yilda  U.  Betson  va  R.  Pennet  xushbo‘y  hidli  no‘xat  o‘simliklarini 
cha tish tirib,  chang  donasining  shakli  va  gulning  rangi  keyingi  avlodda 
mustaqil holda irsiylanmasligini, duragaylarda ota-ona formalarining belgilari 
takrorlanishini aniqlashdi. Avlodlarda belgilarning mustaqil holda irsiylanishi 
va erkin kombinatsiyalanishi barcha belgilar uchun xos emasligi ma’lum bo‘ldi. 
Tomas  Morgan  va  uning  shogirdlari  mustaqil  holda  irsiylanmaydigan 
genlar  belgilarining  avloddan  avlodga  o‘tishini  o‘rgandilar.  Agar  G.  Mendel 
o‘z  tajribalarini  no‘xat  o‘simligida  o‘tkazgan  bo‘lsa,  Morgan  uchun  meva 
pashshasi  drozofi la  asosiy  obyekt  bo‘lib  xizmat  qildi.  Drozofi lalar  tajriba 
o‘tkazish uchun juda qu lay obyektdir. Chunki ular laboratoriya sha  roitida tez 
ko‘payadi, xromosomalar soni 8 ga teng. 
Genlarning  mustaqil  kombinatsiyalanishi  qonuni  o‘rganilayotgan  genlar 
nogomologik  xromosomalarda  joylashsagina  o‘rinli  bo‘ladi.  Genlar  soni 
xromo somalar  sonidan  ancha  ko‘p  bo‘lganligi  sababli  bitta  xromosoma da 
juda  ko‘p  genlar  joylashadi  va  birikkan  holda  irsiylanadi.  Bir  xromosomada 
joylashgan genlar majmuyi