Biolog 10 indd

Allopatrik  yo‘nalish  yoki  geografi k 
alohidalanish  bilan  tur  paydo  bo‘lishi.
 
Tur  areali  kengayganda  yoki  yirik  geo-
logik jarayonlar: qit’alarning surilishi, tog‘ 
hosil bo‘lishi, suv to‘siqlari natijasida bir nechta alohidalashgan populatsiyalar 
paydo bo‘ladi. Populatsiyalardagi irsiy o‘zgarishlar, yashash uchun kurash va 
tabiiy  tanlanish  natijasida  asta-sekin  populatsiyalardagi  gen  tarkibida  farq 
paydo  bo‘la  boshlaydi.  Bu  jarayon  yangi  tur  hosil  bo‘lishiga  olib  keladi. 
Qirg‘ovullarning xiva, yettisoy, murg‘ob, kavkaz, manjur, yapon kenja turlari 
xuddi  shu  yo‘l  bilan  kelib  chiqqan.  Galapagos  orollaridagi  tog‘  vyuroklari 
ham har bir orolda o‘ziga xos ko‘rinishga ega ekanligi geografi k alohidalanish 
natijasidir  (108-rasm).  Baykal  ko‘lida  molluskalar,  qisqichbaqasimonlar, 
baliqlar, chuvalchanglarning boshqa joylarda uchramaydigan juda ko‘p turlari 
uchraydi. Chunki 20
 
mln yil ilgari Baykal ko‘li boshqa suv havzalaridan tog‘lar 
hosil  bo‘lishi  natijasida  ajralib  qolgan.  Shuningdek,  Sirdaryo,  Amudaryoda 
yashovchi  soxta  kurakburun  baliq  turi  ham  geografi k  alohidalanish  natijasi 
hisoblanadi.  U  qadimgi  osyotrsimon  baliqlarga  kiradi.  Unga  yaqin  bo‘lgan 
baliq  turlari  Shimoliy  Amerikaning  Missisipi  daryosida  yashaydi.  G‘o‘za 
avlodi  ham  geografi k  alohidalanish  yo‘nalishidagi  turning  paydo  bo‘li shiga 
yorqin  misoldir.  Bu  avlodning  turlari  bo‘r  davridan  boshlab  bir-biridan 
alohidalashgan va Amerika, Osiyo, Afrika, Avstraliyaga tarqalgan.