Biolog 10 indd

xemotroflardir. 
Fotosintez.  Fototrof  organizmlarga  xlorofi ll  pigmentiga  ega  organizmlar, 
yashil o‘simliklar, lishayniklar va ayrim bakteriyalar kiradi. Yashil o‘simliklar 
hujayrasidagi xloroplastlarda to‘plangan xlorofi ll pigmenti yordamida yorug‘lik 
energiyasi  kimyoviy  energiyaga  aylanadi.  Yorug‘lik  energiyasi  hisobiga 
organik birikmalar sintezlanishi fotosintez deyiladi (23-rasm). 
23-rasm. Fotosintez jarayoni.
Barcha  tirik  organizmlarning  hayotiy  faoliyati  fotosintez  jarayoni  bilan 
bevosita  yoki  bilvosita  bog‘liq.  Fotosintez  natijasida  avtotrof  organizm 
hujayralarida hosil bo‘lgan organik moddalar, birinchi navbatda shu organizm 
hujayralari  hamda  barcha  geterotrof  organizmlar  uchun  oziqa  va  energiya 
manbayidir. 
Fotosintez jarayonini quyidagi umumiy formula orqali ifodalash mumkin: 
 6CO
2
 + 6H
2
O + quyosh energiyasi → C
6
H
12
O
6
 + 6O
2
Xlorofi ll pigmenti o‘ziga xos kimyoviy tuzilishga va yorug‘lik kvantlarini 
ushlab  qolish  xususiyatiga  ega.  Fotosintez  jarayoni  hujayraning  fotosintez 

---

44
45
qiluvchi  tuzilmalarida  ikki  bosqichda  o‘tadi: 
yorug‘lik va qorong‘ilik bosqichlari (24-rasm).
Yorug‘lik  bosqichi  xloroplastlarning  ti la -
koidlarida  kechadi.  Bunda  boshlang‘ich  mah-
sulotlar  sifatida  yorug‘lik  energiyasi,  suv, 
ADF, xlorofi ll ishtirok etadi. 
Yorug‘lik  kvantlari  –  fotonlar  xlorofi ll 
molekulasi  elektronlarini  qo‘zg‘atadi.  Elek-
tronlar  energiyasi  hisobiga  ADF  va  fosfat 
kislotadan  ATF  sintezlanadi.  Ya’ni  yorug‘lik 
energiyasi ATFning kimyoviy energiyasiga aylanadi. Elektronlar energiyasining 
bir  qismi  vodorod  (H