Biokimyo pmd

Oqsil biosintezining boshqarilishi. Oqsil sintezi ingibitorlari

Oqsil sintezining boshqarilish masalasi hozirgi zamon biokimyosi

va molekulyar biologiyasining muhim muammolaridan biridir.

Tirik hujayralarda har xil oqsil va fermentlar miqdori optimal

nisbatda mavjuddir. Bu oqsil biosintezining boshqarilishi natijasida

amalga oshiriladi. Tirik organizmlar  hujayralari ko‘p miqdorda turli

xil oqsillarni sintezlash qobiliyatiga ega. Lekin ular barcha oqsillarni

sintezlamaydi. Oqsillar miqdori va ularni turliligi ularni metabolizmda

ishtirok etish darajasi bilan bog‘liq.

---

106

Oqsil sintezining boshqarilish gipotezasi bakteriya hujayralarida

fermentlarning induksiya va repressiyasini o‘rganishga asoslangan.

Bakteriyalar o‘sayotgan muhitga substrat qo‘shilsa, shu substratga ta’sir

etuvchi fermentlarning induktiv hosil bo‘lishi isbotlangan. Ma’lum

fermentativ reaksiyaning oxirgi mahsulotlari muhitga qo‘shilsa, ferment

miqdori kamayadi. Reaksiya mahsulotlari ta’sirida fermentlar

miqdorining kamayishi repressiya deyiladi.

Jakob va Mono tomonidan fermentlarning induksiya va

repressiyasining 50-yillar oxirida genetik mexanizmlari o‘rganilgan.

Oqsil sintezini boshqarishda uch xil genlar: struktur, boshqaruvchi va

operator genlar ishtirok etadi. Struktur genlar hosil bo‘ladigan

oqsillarning birlamchi strukturasini belgilaydi. DNK molekulasiga

komplementar ravishda hosil bo‘lgan mRNK ribosomaga yetib oqsil

sintezi uchun matritsa vazifasini bajaradi. Induksiya yo‘li bilan oqsil

sintezining boshqarilishini quyidagi sxema bilan ko‘rsatish mumkin: