Biokimyo pmd

Uglevodlar, yog‘lar va aminokislotalarning almashinuviga

gormonlarning ta’siri

Insulin oqsil tabiatiga ega bo‘lgan gormon bo‘lib, oshqozon osti

bezining Langergans orolchalari b-hujayralaridan proinsulin holatida

sintezlanadi va qisman proteoliz yoli bilan insulinga aylanadi (88-rasm).

88-rasm.  Insulinning organizmda o‘zgarishi

---

341

Insulinning ta’sir etish mexanizmi organizmda modda almashinuv

jarayonlarining insulinga bog‘liq ekanligi to‘g‘risidagi talaygina

ma’lumotlar bo‘lishiga qaramay, hanuzgacha to‘liq o‘rganilgan emas.

«Unitar» nazariyaga muvofiq insulinning glyukoza almashinuviga ta’siri

geksokinaza fermenti orqali sodir bo‘ladi. Ammo yangi olingan

eksperimental dalillar ionlarning va aminokislotalarning transport

qilinishi, oqsil va boshqalar sintezi kabi jarayonlarning insulin

tomonidan kuchayishi va stimulyatsiya qilinishini mustaqil ekanligini

ko‘rsatadi (89-rasm). Bu esa insulin ta’sir qilinishining ko‘p tomonlama

ekanligini taxmin qilishga asos bo‘ladi. Hozirgi vaqtda insulin va boshqa

barcha oqsil tabiatli gormonlar birlamchi ta’sirining membranada

joylashganligi ma’lumdir. Insulin maxsus retseptorining yog‘ hujayralari

tashqi plazmatik membranasida joylashganligi hamda insulin-retseptor

kompleksining hosil bo‘lishi isbotlangan; bu jarayonda sial kislota

ishtirok etadi. Insulin retseptori glikoprotein bo‘lib, molekulyar og‘irligi

135000 Da atrofidadir. Insulin-retseptor kompleksidan hujayra ichki

jarayonlarga axborot o‘tkazilishining keyingi yollari to‘liq aniqlangan.

Yog‘ hujayralari va qisman jigar hujayralariga insulin axborotning

o‘tishida adenilatsiklaza va sAMF ishtirok etishi taxmin qilinmoqda;

muskullarda gormon ta’siri sAMF ishtirokisiz o‘tadi. Chunki insulin

ta’sirining hujayra-ichki vositachisi, maxsus hujayra ichki retseptori

mavjudligini va insulin-retseptor kompleksining genom orqali ta’sir

etishini qayd etish lozim. Insulin ta’sirining amalga oshishida, binobarin,

uning gormonal ta’sirining o‘tkazilishida natriy, kaliyga bog‘liq ATF-

aza ham muhim rol o‘ynaydi (uning faolligini ham insulin boshqaradi);