Biokimyo pmd

30-jadval

Sut emizuvchilar jigarining kimyoviy tarkibi

Tarkibiy qismlar        Miqdori, %       Tarkibiy qismlari        Miqdori,%

            Suv                      70-75                Fosfolipidlar              1,5-2,0

     Quruq modda              25-30                 Xolesterin                 0,3-0,5

          Oqsil                      12-24                  Glikogen                     2-8

         Lipidlar                     2-6                      Temir                       0,02

     Triatsilglitse-             1,5-2,0

           rollar

Jigarning quruq vazni umumiy og‘irligining yarmidan ko‘prog‘i

oqsillardan iborat. Uning taxminan 90%ni  oqsillar tarkibida globulinlar

tashkil etadi. Ulardan keyin albuminlar, nukleoproteinlar va kollagenlar

uchraydi. Yuqorida ko‘rsatilgan oqsillardan tashqari jigar uchun xususiy

bo‘lgan xromoproteid va ferritinlar ham mavjud. U turli fermentlarga

juda boy bo‘lib ularning ko‘pchiligi faqatgina jigar uchun xos bo‘lgan

fermentlardir. Bu fermentlarga sistein va gistidin almashinuvini va fosfat

kislota ajralishini, glyukuron kislota efirlarning hosil bo‘lishi hamda

fermentlari misol bo‘la oladi. Jigarning umumiy vaznidan 5% glikogen

tashkil qiladi (jadval). Turli patologik holatlarda glikogenning miqdori

o‘zgaradi. Jigar yog‘larining tarkibida 1-2% neytral yog‘lar, 1,5-3%

fosfolipidlar, 0,3-0,5% miqdorida xolesterin bo‘ladi. Ozuqa

moddalardagi vitaminlar va mineral moddalar (Na, K, Ca, Fe, Zn, Cu,

Mn, As va boshqalar) jigarda zaxira holatida yig‘iladi. Jigar o‘zida

boradigan metabolik jarayonlarning turli-tumanligi bilan boshqa

a’zolardan farqlanadi.

Jigar quyidagi asosiy jarayonlarni amalga oshirishda qatnashadi:

1. Karbonsuvlar almashinuvida.

2. Oqsillar almashinuvida va ular almashinuvining oxirgi mahsuloti

bo‘lgan siydikchil sintezida.

3. Yog‘lar almashinuvida va ularning hazm bo‘lishida zarur omil

bo‘lgan o’t kislotalar sintezi va o‘t hosil qilishda.

---

384

4. Boshqa a’zolar uchun zarur bo‘lgan moddalar sintezida, ya’ni

glyukoza, keton tanachalar va qon plazmasi oqsillarining sintezlanishida.

5. Organizmda modda almashinuvi jarayonlarida hosil bo‘ladigan

va tashqi muhitdan organizmga tushgan zaharli moddalarni

zararsizlantirishda.

6. Metabolizm natijasida hosil bo‘lgan ayrim moddalarni

(xolesterin, o‘t kislotalari, o‘t pigmentlari va boshqa moddalar) ichakka

ajratib turishda.

7. Qon aylanishini boshqarishda, ya’ni qopqa vena sistemasini

umumiy qon aylanish sistemasi bilan bog‘lashda.

8. Qon yaratuvchi markaziy a’zo sifatida (embrionlarda).

9. Qonning ivish jarayonini fibrinogen, protrombin va geparin

ishlab chiqarish yo‘li bilan boshqarishda;

10. Provitaminlarni vitaminlarga aylantirishda;

11. Temirni tashuvchi transferrin va ferrintinlarni sintezi va boshqa

vazifalarni bajarishda ishtirok etadi.

Jigarning tuzilishi va shakli jihatidan yetarli rivojlanmasligi undagi

fermentlar  faolligining pasayishiga va metabolik jarayonlarning

o‘zgarishiga olib keladi. Bu holat bola organizmida giperbilirubinemiya,

giperfenilalaninemiya, gipoproteinemiya, gipoprotrombinemiya,

gipoglikemiya va galaktozemiya kelib chiqishiga olib keladi. Aytib

o‘tilgan o‘zgarishlarning kelib chiqish mexanizmlarini keyingi

sahifalarda batafsil yoritib o‘tamiz.