|
7-rasm. Qurbaqa yuragining tashqi ko`rinishi va qurbaqa yuragiga kanyulya o`rnatish jarayonining asosiy
bosqichlari; A-qurbaqa yuragining oldidan (I) va orqa tomonidan (P) ko`rinishi: 1-aorta piyozchasi, 2-yurak
oldi, 3-yurak qorinchasi, 4-aortaning chap va o`ng tarmoqlari, 5-oldingi kovak venalar, 6-venoz sinusi, 7-dum
venasi; B-kanyulya o`rnatishning alohida- bosqichlari: 1-yurak jilovi va aorta tarmoqlar tagiga o`tkazilgan
ligaturalar, 2~chap tarmoq devori orqali unga kanyulya kiritish, 3-kanyulyani aortaga bog`lash, 4-
izolirlangan yurak preparatining normal holati.
58
REOXORDLI KO`PRIKCHA VA UNDA ELEKTR O`TKAZUVCHANLIKNI
O`LCHASH
Reoxordli ko`prikcha (R-38)-taqqoslash yelkalari bosqichli, yelkalararo nisbat sirqitib
o`zgartiriladigan, muvozanatlantirilmagan ko`prikcha bo`lib, u qarshilik, demak,elektr
o`tkazuvchanlikni. O`lchashga mo`ljallangan. Ko`prikcha kuchlanishi 127 yoki 220 V,
chastotasa 50 Gs ga teng elektr tarmog`iga ulanadi. Asbob 0,3 dan, to 30000 Om gacha bo`lgan
qarshilik diapazonini o`z ichiga olib, unga mazkur diapazonga mos elektrolit yacheyka
ulanganda, turli xil elektrolitlarning elektro`tkazuvchanliklarini o`lchashga imkon beradi.
Ko`prikchadagi qarshilik diapazoni o`z navbatida 5 diapazonchaga bo`lingan bo`lib,
ularning har biri taqqoslash yelkasiga kiritiladigan qarshlik R kattaligini tavsiflaydi. Boshqacha
aytganda, ular richagli pereklyuchatela orqali ulanadigan I, 10, 100, 1000 va 10000 Om
kattaliklariga teng-qarishliklar to`plamidan iboratdir.
Reoxordli ko`prikcha komplektiga elektrolitlar solishtirma qarshiliklarini o`lchashga
mo`jallangan elektrolit yacheykasi mansubdir. Elektrolit yacheyka, maxsus navli shishadan
tayyorlangan idishdan iborat bo`lib, uning ichiga platina tunukasidan tayyorlangan va oralig`i
o`zgarmas qilib joylashtirilgan ikkita elektrodlar tushirilib qo`yilgan. Yacheyka tig`iz
yopiladigan shisha probka bilan ta`minlashgan bo`lib, u o`lchash paytida tekshirilayotgan
eloktrolitning havodagi karbonat angidridi bilan to`yinib qolishiga yo`l qo`ymaydi. Elektrolit
yacheykasining shakli uni termostatga joylashtirish va tashqi muhit bilan issiqlik almashinuvi
uchun qulaylik yaratadi. Yacheykaning hajmi 50 ml ga teng bo`lib, u 0- 30°S harorat
diapazonida ishlashga mo`ljallangan.
Elektrolit yacheykasini o`lchash ishlariga tayyorlash. Elektrolit yacheykasini o`lchash
ishlariga tayyorlash, uning elektrodlarini platina qurumi bilan qoplashdan boshlanadi. Shu
maqsadda, sirka kislotasi qo`rg`oshinli tuzining 0,1% li eritmasidan bir necha tomchi qo`shilgan
platina xloridning 10% li eritmasidan foydalaniladi. Mazkur eritma ishlatishdan oldin
distillangan suv bilan 3-4 marta suyultiriladi.
Elektrodlar dastlab iliq xrompikda, keyin esa distillangan suvda shilib, o`zaro ulangan
holatda, 4 V li akkumulyatorning manfiy qutbiga, alohida olingan platina simi esa musbat qutbga
ulanadi-da, yuqorida bayon etilgan tarzda tayyorlab olingan eritmaga tushirilib, elektrodlar
sistemaeidan 10-12 minut davomida yuk o`tkazildi. So`ngra tok manbaidan ajratilgan elektrodlar
distillangan suvda yuvilib, harorati 50°S termostatda quritiladi.
Tayyorlangan elektrodlar distillangan suv quyilgan idishga solib saqlanadi.
Reoxordli ko`prikchada ishlash tartibi. Berilgan elektrolitning elektr o`tkazuvchanligini
o`lchash uchun yacheykaga o`sha eritmadan elektrodlarni to`la, yonadigan miqdorda quyiladi va
elekgrodlar shtekkerlari ko`nrikchaning Rl klemmasiga ulanib, yacheyka termostatga joylanadi.
So`ngra asbob korrektori yordamida galvanometr pereklyuchateli "Tochno" holatiga o`tkazilib,
uning strelkasi "0" belgisiga to`g`rilanadi. Galvanometr pereklyuchateli "KZ" holatiga
o`tkaziladi. Bunda "Pitanie" pereklyuchateli o`rta holatda turishi shart. Bu ishlar bajarilgach,
asbob maxsus shnur orqali elektr tarmog`iga ulanadi. Asbobni elektr tarmog`iga ulashdan oldin
uning qanday kuchlanishi (127 yoki 220 V) sozlanganligini tekshirib ko`rish zarur, aks holda
asbob ishdan chiqishi mumkin. Bunda ko`prikchaning indikator lampasi yonadi. So`ngra
galvanometr pereklyuchateli "Grubo", manba pereklyuchateli esa "-" holatiga o`tkazilib,
taqqoslab yelkasining tutqichini aylantirib, yelkaning "R" kattaligi tanlab olinadi. Keyin esa,
reoxord tutqichini aylantirib, Gvlavanometr pereklyuchatelining dastlab "Grubo" so`ngra
"Tochno" holatlarida, strelia "0" belgisiga keltiriladi. Topilgan taqqoslash yelka harviligi (R) va
yelkalar nisbati (m) orqali tekshirilayotgan elektrolitning qarshiligi (R) quyidagi formula
yordamida hisoblab topiladi, ya`niElektrolitning solishtirrma qarshiligi esa navbatdigi formula
orqali topiladi:
ae= (k/R)
bu yerdagi k - elektrolit yacheykasining doimiysidir. Yacheyka doimiysi solishtirma
elektro`tkazuvchanligi ma`lum bo`lgan eritma qarshiligini o`lchash yo`li bilan topiladi. Odatda,
59
shu maqsadda kaliy xloridning 0,001 n eritmasi ishlatiladi. Quyida ana shu eritmaning ikki xil
haroratdagi solishtirma elektro`tkazuvchanliklari keltirilgan:
7-jadval
Harorat °C
Solishtirma elektro`tkazuvchanlikOm-1. sm-1
18
0,000127
25
0,000147
O`lchash ishlari tamomlangach, manba pereklyuchateli o`rta holatga, galvanometr
pereklyuchateli esa "KZ" holatiga o`tkazilib, asbob elektr tarmog`idan uziladi. Elektrolit
yacheykasi ko`prikchadan ajralib, termostatdan chiqarilgach, distillangan suv bilan bir necha
marta quyiladi va yacheykaga distillangan suv quyilgan holatda saqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
