"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

yarim kolloidlar
deb atalishiga asos bo`lgan. 

---

23 
Mitsellalar yuza qatlamidagi qutbli guruhlarning elektrostatik itarishuvlari, erkin 
molekulalarning mitsellar agregatlarga birikishi, demak, tartiblanganlik darajasining oshishi va 
sistema intropiyasining kamayishi-mitsellalar kattaligini cheklaydi. Mitsella hosil qiluvchi ionlar 
(molekulalar) itarishuvlari bilan bog`liq entropiya omilining o`sishi, agregatsiyalanish evaziga 
sodir bo`ladigan energiyaning kamayishi bilan kompensatsiyalanadi. Natijada muvozanatlangan 
kattalikka ega mitsellalar qaror topadi. 
Sirt faol moddalarning mitsella hosil qila olish qobiliyatli qutbli guruhlar soni va tabiati 
bilan shartlanadigan, molekulalarning gidrofilligi va shuningdek, uglevodorod radikallarining 
mavjudligi bilan belgilanadigan, gidrofillik, xususiyatlarining ma`lum bir nisbatidagina namoyon 
bo`ladi. Mazkur xossalarning optimal balansi molekulalari oshkora gidrofila guruhlar va avj 
olgan uglevodorod radikallaridan tashkil topgan sirt aktiv moddalarga xosdir. Balansning u yoki 
butomonga siljishi mitsella hosil bo`lishini cheklaydi. 
Mitsella paydo bo`lishida uglevodorod zanjirlarining uzunligi ham muhim bo`lib, mitsella faqat 
molekula gidrofillikni yetarli darajada namoyon eta oladigan uzunlikka ega bo`lgan taqdirdagina 
(C-8 dan yuqori bo`lgandagina) yuzaga keladi. 
Sirt aktiv moddalarning yuqori konsentratsiyalar sharoitida, eritmada tekis, ko`p qavatli 
mitsellalar qaror topadi. Tekis mitsellalar-molekulalarning biomolekulyar qatlamlaridan iborat 
bo`lib, ularda uglevodorod zanjirlari qatlam ichidan, qutbli guruhlar esa qatlamlar, tashqarisidan 
joy oladi. 
Mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasini aniqlash usullari 
 
Mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasini aniqlashda ishlatiladigan usullar-sirt 
aktiv moddalar eritmalari konsentratsiyasi o`zgargan sharoitda, ular hajmni yoki sirt 
xususiyatlarining o`zgarishini qayd etishga asoslangan usullardir. 
Kolloid zarrachalar (mitsellalar) sirt aktiv moddalarining erkin molekulalaridan 
adsorbsiya, elektr o`tkazuvchanlik, yorug`lik nurini sochish kabi bir qator xususiyatlari bilan 
farqlanadi. 
Sirt aktiv modda molekulalari konsentresiyasining oshishi bilan molekulalarning agregat 
holatiga o`tishi, yuqorida sanab o`tilgan xossalarning konsentratsiyaga bog`liq ravishda, 
o`zgarishini aks ettiruvchi egri chiziqda hosil bo`ladigan sinish, mitsella paydo bo`lishining 
kritik konsentratsiyasiga mos qoladi.