"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

7-rasm. Mitsella, liposoma va lipidli qo`shqavatning strukturaviy tuzilishi. 
Quyida mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasini aniqlashda ishlatiladigan 
usullardan ikkitasi keltirildi 

---

24 
K o n d u k t o m e t r i k u s u l.
Konduktometrik usul ion hosil qiluvchi sirt aktiv 
moddalar eritmalari elektr o`tkazuvchanligi xususiyatining konsentratsiyaga bog`liq ravishda 
o`zgarishini qayd etishga asoslangan. 
Ion hosil qiluvchi sirt aktiv moddalar suyultirilgan eritmalarda o`zlarini kuchli elektrolitlar 
tarzida namoyon etadi. Masalan, ular ekvivalent elektr o`tkazuvchanliklarining tuban 
konsentratsiyalardan tortib, to mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyalari darajasigacha 
bo`lgan intervaldagi konsentratsiyaga bog`liqligi, kolloid elektrolitlardan farqlangan holda, kritik 
konsentratsiya darajasiga erishganda to`g`ri chiziqda sinish hosil qiladi. So`ngra 
konsentratsiyaning navbatdagi oshishi bilan ekvivalent elektr o`tkazuvchanlik keskin kamayadi. 
Bu hol shunga bog`liqki, garchi hosil bo`lgan ionli mitsellalar tok o`tkazish qobiliyatiga ega 
bo`lsada, ular o`lchamlarining kattaligi tufayli elektr maydonida erkin ionlarga nisbatan kam 
harakatchanlikka ega bo`ladi. Bundan tashqari, zaryadli mitsellalar tomonidan keltirib 
chiqariladigan kuchli elektrostatik itarish kuchi qarshi ionlarning bir qismini mitsellalarga 
bog`laydi. Natijada sistemaning elektr o`tkazuvchanlik qobiliyati pasayadi. 
Mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasini aniqlash maqsadida, odatda, solishtirma 
elektr o`tkazuvchanlikning konsentratsiyaga bo`lgan bog`liqligidan foydalanish qulayroq. 
Haqiqiy eritmalar sohasida eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi konsentratsiyaning 
oshishi bilan gradual oshib boradi. Kritik konsentratsiya darajasiga erishilganda esa, grafikda 
sinish kuzatiladi va bu sinish mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasiga mos keladi. 
Sirt taranglik usuli shunday bir afzallikka egaki, uning aniqlik darajasi mitsella paydo 
bo`lishining kritik konsentratsiyasiga bog`liq ravishda o`zgarmaydi. Sirt aktiv moddalar 
molekulalari zanjirlarining uzun-kattaliklari ham uning aniqlik darajasiga ta`sir etmaydi va 
amalda eritmaning sirt tarangligi bir xilda o`zgarib boraveradi. Boshqa usullardan 
foydalanilganda, mitsella paydo bo`lishining kritik konsentratsiyasi zanjir uzunligining 
o`zgarishiga qarab o`zgara borishi mumkin.