"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

 
 
 
 

---

54 
3-laboratoriya ishi 
Gemoglobinning kislorod bilan o`zaro ta`siri. Xill grafigi 
Gemoglobin organizm uchun juda muhim bo`lgan nafas gazlaridan: kislorod, karbonat 
angidrid gazining tashilishi vazifasini bajaradi. 6.8 gemoglobinning izoelektrik nuqtasi bo`lib, 
gemoglobin eritrotsitlar sitoplazma tarkibi kation va anionligini va uning bufer xususiyatini 
aniqlaydi. Biokimyoda gemoglobinni vodorod atomi deb aytishadi (Rerutz M.Z. 1987), uning 
ishlashi shunchalik funksional prinsiplarini fundamental ifodalab beradi. Jumladan, ya`ni ikkita 
strukturaviy holatlar oralig`ida turlicha faollikda allosterik o`zgarishlarda, kislorodni samarali 
transporti uchun pastspinli va yuqori spinli holatlar oralig`ida uning o`tishlarida foydalanish, 
(kislorod molekulasi) transportlanadigan ligandalar metall ioni bilan koordinatsion birikmalar 
hosil bo`lishida, ligandlarning ketma-ketlikda bog`lanishi (kislorod molekulasi), (gemoglobin 
molekulasi oqsil qismi) globin strukturasi chuqurlarida temir ionlarini ajratishda (izolirlash), 
fiziologik sohada oqsil molekulasi bog`langan guruhlarining rK kattaligi ta`sirchanligini 
oshirishi uchun rN unchalik katta bo`lmagan o`zgarishlarda qo`llanishini ifodalab beradi.
Buning hammasi gemoglobinga organizmdagi kislorod gomeostazini aniq boshqarishiga 
imkoniyat yaratadi. Gemoglobinning molekulyar massasi 64500D bo`lib, u ikkita y- subbirlik va 
ikkita α - subbirliklardan tashkil topgan, β - subbirlik o`z ichiga 141 aminokislota qoldig`ini va 
β - subbirlik esa 146 aminokislota qoldig`ini saqlashi bilan tetramerni ifolaydi. har bir 
aminokislota zanjiri bir necha spiral sigmentlaridan tashkil topgan va birtadan ferroprotoporfirin 
-
gem
molekulasini saqlaydi. Gemoglobin tetramer molekulasining shakllanishi oqsil molekulasi 
ansamblida ayrim polipeptid zanjirlari konformatsiyasini o`zgartiradi va harakatini keskin 
cheklab qo`yadi.
Gemoglobin oqsil globulasi butun organizm va eritrotsit holati haqida markazga 
kislorodning bog`lanishi (gemm temir ionlari Fe(II)) ma`lumotini yetkazishda ishtirok etadi 
hamda porfin halqalarini ligandlaydi va himoyalaydi. Gemoglobinning kislorod bilan o`zaro 
ta`sirlashish jarayonlarini boshqarish va transporti bir necha bosqichlarda amalga oshadi: