Biofizika kitob yangisi 2013. doc

§ 3.5. Qonning fizik xossalari 
Hayvonlar organizmida qon muhim fiziologik funksiyani bajaradi. O’pkada 
qon kislorod bilan boyitiladi, so’ng to’qima va organlarga uzatiladi. Hazm qilish 
organlarida u oziq ovqatlardan erigan tarkibiy qismlarni oladi. To’qimalardan 
qonga bir qancha mahsulot o’tadi va ular ajratuvchi organlarga boradi (buyrak, 
o’pka, teriga). Bundan tashqari qon aniq fizik funksiyalarni ham bajaradi, ya’ni 
yuqori issiqlik o’tkazuvchanlikka ega holda hosil bo’lgan issiqlikni organizm turli 
qismlarga yetkazadi. Shu bilan u tananing haroratini doimiy saqlashga imkon 
beradi.
Qonni shaffof bo’lmagan suspenziya tashkil etadi. U ikki qism – suyuq qismi 
(plazma) va unda harakatlanuvchi qon to’qimalari (eritrosit, leykosit, trombosit va 
boshqalar)dan iborat. Qonning zichligi (
3
3
10
)
056
,
1
042
,
1
(
м
кг
⋅
−
), eritrositlar zichligi 
,
10
09
,
1
3
⋅
plazmaniki 
3
3
/
10
)
034
,
1
025
,
1
(
м
кг
⋅
−
. Quyidagi jadvalda ba’zi hayvonlar 
qonining xarakteristikasi keltirilgin. 
3.2-jadval 
№
Hayvon turi 
Zichligi 
kg/m
3 
Qon 
massasi 
ml/kg 
Gemotokrit% 
1mkl.dagi 
eritrositlar 
soni, mln 
SOE 
normada 
mm/soat 
1 
Ot
1054 
85-100 
39 
6-9 
64 
2 
Qoramol
1055 
65-82 
36 
5-7,5 
0,70 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

63
3 
Cho’chqa
1048 
65-80 
42 
6-7,5 
8,0 
4 
Junli 
yirtqich
1056 
55-60 
32 
8,5-11 
2,5 
5 
Parranda 
(tovuq) 
1052 
90-120 
37 
35 - 4,9 
4,0 
6 
Baliqlar 
1036 
35-40 
39 
1,5 – 2,5 
4,0 
Qonning tarkibini sentrifuga yordamida aniqlash mumkin. Qonni probirkaga 
solib aylantirsak, u holda har bir zarrachaga markazdan qochma kuch ta’sir qiladi. 
U holda probirkada joylashgan qondagi eritrositlar probirka tubida, plazma esa 
yuzida, qolgan elementlar o’rtada qatlamlar hosil qiladi. Qolgan elementlar hajmi 
yig’indisining qon hajmiga nisbatiga gematokrit deyiladi. Gematokrit miqdori 30 – 
40 foiz atrofida bo’ladi. Bundan ko’rinadiki qon yuqori konsentrasiyali 
suspenziyadan iborat. Sog’lom hayvonlarda plazma yopishqoqligi nisbiy 
birliklarda 
,
2
,
2
7
,
1
−
=
n
η
to’liq qon uchun 
к
к
к
ва
η
η
η
0
,
5
5
,
4
−
=